Andrij Szewczenko - ukraiński fenomen cz. I

Dwirkiwszczyna to licząca niespełna ośmiuset mieszkańców wieś położona w obwodzie kijowskim, około sto kilometrów na wschód od stolicy Ukrainy. To właśnie tam 29 września 1976 roku przyszedł na świat "Szewa", jak często nazywany jest przebywający już na sportowej emeryturze laureat Złotej Piłki France Football za rok 2004. Choć wiele rodzin u naszych sąsiadów żyło wówczas w skrajnej biedzie, to rodzina Szewczenków nie mogła narzekać. Ojciec Andrija, Mykoła, był wojskowym, a matka, Lubow, pracowała w przedszkolu. Chłopak wraz ze swoją o trzy lata starszą siostrą Ołeną miał spokojne dzieciństwo. Jego ulubionym zajęciem była oczywiście gra w piłkę nożną, ale uwielbiał również jeździć na łyżwach czy wędkować w asyście ojca. Wakacje rodzina zazwyczaj spędzała nad Morzem Czarnym. - Andrij był uroczym chłopcem, ale często zmuszał mnie do podnoszenia głosu, a czasem również musiał dostać klapsa - opowiada mama futbolisty.

Co ciekawe, niewiele zabrakło, a "Szewa" nie urodziłby się na ukraińskiej wsi, a w... niemieckim mieście - tak jak jego siostra. - Mój ojciec był radzieckim oficerem, który stacjonował w Poczdamie. Krótko przed moim przyjściem na świat rodzice jednak wrócili na Ukrainę - mówi piłkarz. - Nie znam dokładnych przyczyn ich powrotu, ale prawdopodobnie chodziło o tęsknotę za ojczyzną. Kilka lat później tata otrzymał propozycję pracy w NRD, ale ją odrzucił pomimo tego, że była bardzo atrakcyjna pod względem finansowym. Nie chciał, żebyśmy żyli na emigracji.

Gdy Andrij miał trzy latka, rodzina Szewczenków przeniosła się z Dwirkiwszczyny do Kijowa, gdzie Mykoła dostał pracę. Niedługo potem futbol bez reszty zawładnął duszą chłopca. - Syn przepadał na całe dnie. Chodził na plac za szkołą i wracał do domu cały umorusany i podrapany, ale również dumny z tego, że strzelił trzy gole - wspomina mama "Szewy". - Próbowaliśmy przemówić mu do rozsądku, że nie stać nas na to, żeby co miesiąc kupować mu nowe buty, lecz on był gotów grać nawet na bosaka. Pewnego razu złamał rękę, a następnego dnia już biegał po boisku. Wtedy zrozumieliśmy, że za nic w świecie nie uda nam się zabić w nim miłości do futbolu.

Mykoła nigdy nie był fanem piłki nożnej. Marzył, że jego syn pewnego dnia tak jak on wstąpi do armii. Talent i pasję do futbolu Andrij odziedziczył jednak po dziadku Hryhoriju. - Jego taniec z piłką był czymś nieprawdopodobnym. Cała wioska przychodziła, żeby go podziwiać - opowiada ojciec "Szewy". W tej chwili trudno ustalić, kiedy dokładnie Andrij miał swój pierwszy kontakt z piłką. - Wydaje mi się, że on gra w futbol od kiedy zaczął chodzić - mówi Wołodymyr, wujek piłkarza. Jego słowa wcale nie muszą być na wyrost, skoro odwiedzając brata natknął się na dwuletniego szkraba z zabandażowaną głową, uszkodzoną podczas zabawy z piłką w kuchni.

Jaki jest wymarzony prezent dla chłopca zafascynowanego futbolem? Oczywiście łaciaty i okrągły. Wołodymyr podczas jednej z zagranicznych podróży służbowych nabył nowiutką piłkę Adidasa, którą podarował bratankowi na urodziny. - Andrij był tak szczęśliwy, że zapomniał o gościach i wybiegł z domu prosto na boisko - wspomina wujek piłkarza. Podwórkowe mecze rozgrywane były w sąsiedztwie biur wielu różnych instytucji. Dzięki temu talent "Szewy" został dostrzeżony przez Ołeksandra Szpakowa - trenera w piłkarskiej akademii Dynama Kijów. Szkoleniowiec zaprosił dziewięcioletniego Andrija na trening, co bardzo nie spodobało się jego ojcu, który wciąż miał nadzieję, że syn będzie w przyszłości wojskowym. - Chciałem go ukarać - zabroniłem mu chodzić na treningi i w ogóle wychodzić ze swojego pokoju. Mieszkaliśmy jednak na pierwszym piętrze, więc wystarczyła chwila nieuwagi i uciekał na boisko przez okno - opowiada Mykoła.

26 kwietnia 1986 roku to czarna data w historii Ukrainy. To właśnie wtedy doszło do przegrzania reaktora jądrowego bloku energetycznego numer cztery elektrowni atomowej w Czarnobylu, na skutek czego nastąpił wybuch wodoru i pożar. Efektem tej jednej z największych katastrof przemysłowych XX wieku było rozprzestrzenienie się substancji promieniotwórczych. Choć elektrownię od Kijowa dzieli aż sto dziesięć kilometrów, to ze względów bezpieczeństwa tamtejsze dzieci ewakuowano. Piłkarska kariera dziewięcioletniego Andrija Szewczenki została więc tymczasowo zahamowana, a chłopiec tak jak tysiące rówieśników trafił na trzy miesiące do rosyjskiego Azowa, położonego na wybrzeżu Morza Czarnego. - Wtedy tak naprawdę ta katastrofa zbytnio nas nie dotknęła. Oczywiście dla wielu ludzi miała ona straszne konsekwencje, ale o skutkach mówiło się głównie na Zachodzie. Przed nami wszystko trzymano w tajemnicy - wspomina "Szewa". - Dopiero teraz, po wielu latach, gdy zaczęło się pojawiać mnóstwo chorób genetycznych, dostrzegliśmy skalę tej katastrofy. Ludzie nie tylko chorują, ale potracili również swoje domy i dobytki - dodaje piłkarz, który założył fundację pomagającą dzieciom zmagającym się z wadami wrodzonymi, pojawiającymi się na skutek wybuchu reaktora w Czarnobylu.
[nextpage]Po powrocie z Azowa Ołeksandr Szpakow nie przestał "chorować" na Szewczenkę. Trener postanowił zrobić wszystko, żeby sprowadzić chłopca do akademii Dynama Kijów. Przeszkodę wciąż stanowił jednak Mykoła, który nie uważał, żeby piłkarskie boisko było odpowiednią przyszłością dla Andrija. Szkoleniowiec posunął się więc do małego podstępu. - Udało mi się go przekonać, że dla jego syna treningi w szkółce będą dobre nawet jeśli nie zostanie on profesjonalistą, gdyż pozwolą zdobyć mu niezbędne w armii przygotowanie fizyczne oraz mentalne - opowiada.

Dynamo Kijów to najbardziej utytułowany klub na Ukrainie - trzynastokrotny mistrz tego kraju oraz trzynastokrotny mistrz Związku Radzieckiego. Gdy Andrij Szewczenko wkraczał w szeregi biało-niebieskich, trenerem pierwszej drużyny był legendarny, nieżyjący już Walery Łobanowski. - W tamtych czasach dla każdego dzieciaka Dynamo było najlepszą drużyną na Ukrainie - mówi Andrij. Chłopak miał wtedy jednak przed sobą jeszcze długą drogę do zespołu seniorów.

Po świecie krąży opinia, że młodych sportowców pozbawia się dzieciństwa, ponieważ niemal cały ich wolny czas pochłania uczestnictwo w treningach oraz zawodach. - To prawda - potwierdza "Szewa". - Zarówno w dziecięcych, jak i młodzieżowych zespołach tempo jest ogromne - wszystko zmienia się jak w kalejdoskopie. W takich warunkach człowiek dojrzewa o wiele szybciej i nagle okazuje się, że ma kompletnie inne cele oraz ambicje niż jego rówieśnicy. Czasem patrzę na uczniów i strasznie im zazdroszczę, bo ja nigdy nie miałem okazji, żeby poczuć się tak jak oni.

Mykoła nie pochwalał piłkarskich aspiracji Andrija, ale w pewnym momencie zrozumiał, że jego syn sam powinien wybrać życiową drogę. - Rodzice nigdy mi nie rozkazywali, że mam zrobić to czy tamto. Mówili jedynie, żebym dokonał wyboru najlepszego dla siebie – zaznacza Szewczenko. Gdy ojciec dostał wspomnianą wcześniej propozycję pracy w NRD, zrezygnował ze względu na dobro swoich dzieci. - Wtedy byłem już członkiem akademii Dynama, a moja siostra chodziła do prestiżowej szkoły o bardzo wysokim poziomie nauczania. Tata uważał, iż dostosowywanie się do niemieckiego systemu edukacji nie wyjdzie nam na dobre, więc zdecydował, że zostaniemy na Ukrainie. Myślę, że to była dobra decyzja, lecz mama musiała poszukać zatrudnienia, żeby dopiąć rodzinny budżet - dodaje.

Andrij miał smykałkę do futbolu, ale zdaniem Ołeksandra Szpakowa na początku pod względem umiejętności nie wyróżniał się niczym szczególnym. W szkółce było wielu innych chłopców, którzy sprawiali wrażenie bardziej utalentowanych. - "Szewa" był zwyczajnym dzieciakiem, lecz jeśli postawił sobie cel, to zawsze go osiągał - opisuje szkoleniowiec. - Mogę nawet powiedzieć, że Andrij początkowo wydawał się zagubiony, źle się ustawiał na boisku, jednak jego osobowość była naprawdę wyjątkowa.

W osiąganiu wyznaczonych celów młodemu Szewczence pomagała zdolność koncentracji oraz samodyscyplina. Właśnie te cechy charakteru napawały dumą jego ojca, ponieważ są charakterystyczne nie tylko dla wybitnych sportowców, ale i wojskowych. - Wszyscy w naszej rodzinie byli bardzo pracowici - mówi Mykoła. - Uczyliśmy nasze dzieci, żeby szanowały pracę, jakakolwiek by nie była, a także innych ludzi. Pracowitość jest bardzo ważnym elementem sukcesu Andrija.

Radziecka rzeczywistość końca lat osiemdziesiątych kompletnie odbiegała od tej zachodnioeuropejskiej. Pierwszą podróż do "lepszego świata" Szewczenko odbył w roku 1989, kiedy to wraz z juniorską reprezentacją swojego kraju wziął udział w turnieju w Kolonii. - Tam wszystko wydawało się inne - odzież, samochody, programy w telewizji oraz zachowanie ludzi. Każda rzecz zdawała się piękniejsza - wspomina "Szewa". - Różnica pomiędzy Związkiem Radzieckim a Niemcami Zachodnimi była ogromna. Szczególne wrażenie wywarły na mnie tamtejsze auta.

Koniec części pierwszej. Kolejna już w najbliższy poniedziałek.

Bibliografia: Deń, The Guardian, The Independent, wumag.kiev.ua.