Stefan Smołka. Powroty do przeszłości: Jak na Stadion Śląski wparował wielki speedway (felieton)

Stefan Smołka 13 Września 2018, 18:45

Materiały prasowe / One Sport / Na zdjęciu: Stadion Śląski w Chorzowie

Ryto buldożerami w dawnym wysypisku śmieci, na zapomnianych przez Boga i ludzi nieużytkach pogranicza Chorzowa i Katowic. Jedna potężna arena sportowych igrzysk organizowanych ku uciesze "mas pracujących" Górnego Śląska stała się po wojnie potrzebą chwili. W końcu ochoczo podjęto przedwojenną ideę. Wpisana została w gigantyczny kompleks rekreacyjno-wypoczynkowy, obejmujący ponadto tzw. Wesołe Miasteczko, ogród zoologiczny i planetarium. Dla zadymionych obszarów przemysłowych był to, przyznajmy, ekologiczny strzał w dziesiątkę. Zielonym Płucom GOP nadano nazwę WPKiW - Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku, a później dodano jeszcze imię gen. Jerzego Ziętka.

• Grzegorz Drozd. Lotem Drozda: Żużel, to przyjemność. Żyjcie jak Timo (felieton)

Przy okazji warto sprostować powtarzaną tu i ówdzie nieprawdziwą informację, iż sztuczne oświetlenie rozświetlające mrok od 1959 roku na Śląskim było zainstalowane po raz pierwszy w Polsce, gdyż choćby w Rybniku zawody żużlowe przy świetle elektrycznym rozgrywano już wcześniej, a potwierdzają to informacje w zachowanych programach zawodów.

Przez lata na Stadionie Śląskim królowała piłka kopana. Fuzbal ekscytował Ślązaków od zawsze, stąd wywodzili się wybitni polscy piłkarze przed- i powojenni: Teodor Peterek, Gerard Wodarz, Ernest Wilimowski, Gerard Cieślik, Ernest Pohl, Włodzimierz Lubański, a także Oślizło, Kostka, Szołtysik, Gorgoń i wielu innych. Nic więc dziwnego, że murawę i cały stadion opanowały śląskie drużyny klubowe, głównie Górnik Zabrze oraz ich wielotysięczne rzesze fanów. Potem dopiero ze swoimi sukcesami na Stadion Śląski weszła polska reprezentacja narodowa, zwłaszcza niezapomniany team "Orłów Górskiego", lejący w tym miejscu piłkarskie potęgi Anglii czy Holandii.

Żużel na Śląskim zrodził się po serii sukcesów żużlowców z białym orłem na piersiach, co szczególnie postępowało od drugiej połowy lat sześćdziesiątych, kiedy to po indywidualne medale mistrzostw świata sięgali Antoni Woryna (1966), Edward Jancarz (1968), Paweł Waloszek i tenże sam Woryna (1970), a złoto w jeździe parami w przepięknym stylu zgarnęli Andrzej Wyglenda i Jerzy Szczakiel (1971). Rodziło się w Polsce coś na kształt żużlomanii. Nieprzebrane tłumy już nie mieściły się, a wręcz wylewały z trybun stadionów zdecydowanie zbyt małych, takich jak w Rybniku, Lesznie, Gorzowie czy Bydgoszczy. Robiło się niebezpiecznie. Nawet wrocławski stadion zwany Olimpijskim, mogący spokojnie pomieścić 60 tys. widzów, okazywał się już zbyt ciasny. Zostawały tylko dwie opcje: warszawski Stadion Dziesięciolecia i Stadion Śląski. Z powodu potęgi klubów żużlowych ROW, Śląsk, Kolejarz i Włókniarz, przy jednoczesnym braku warszawskiej drużyny żużlowej, wybór był prosty - Stadion Śląski.

Wiosna 1972 roku. Na wcześniej przygotowany żużlowy tor śląskiego giganta wjechali zamaskowani jeźdźcy na swych ryczących stalowych rumakach, a piekielny ich dźwięk niczym grzmot rozszalałej burzy odbijał się od wysokich wałów z sektorami wyznaczonymi dla kibiców. Stadion Śląski dostał nowe życie. Przy organizacji nieznanych w tym miejscu specyficznych wyścigów motocyklowych na luźnej nawierzchni toru okalającego piłkarską murawę skorzystano z bogatego doświadczenia działaczy rybnickiego KS ROW, o czym wspominał niedawno na tych stronach syn jednego z nich (Henryka Drewnioka), zarazem bratanek innego (Karola), znany rybnicki muzyk Adam Drewniok. Ekspertem od żużlowych torów był w tym czasie Robert Nawrocki, dawny żużlowiec rybnickiego Górnika, Gwardii Katowice, później zawodnik i oddany działacz świętochłowickiego Śląska, a prywatnie starszy brat żużlowych Waloszków i teść Andrzeja Huszczy.

Oficjalnie pierwszą imprezą żużlową na Stadionie Śląskim był jeden z finałów Złotego Kasku w roku 1972. Dokładnie 8 czerwca na nowym torze wygrał Marek Cieślak, gromadząc 13 punktów, przed Pawłem Waloszkiem - 12, Zenonem Plechem - 12, Józefem Jarmułą i Janem Muchą - po 10 punktów, dalej Zygfryd Friedek, Jerzy Szczakiel, ósmy był Antek Woryna, a tuż nim Heniu Gluecklich, który został jednocześnie pierwszym chwilowym rekordzistą chorzowskiego toru. Jego wynik pobił Edward Jancarz, a jeszcze szybszy przejazd w tym dniu zanotował potem Paweł Waloszek i to właśnie ten czas 78,0 sek. zmarłego w ostatnich dniach legendarnego Ślązaka to pierwszy obowiązujący rekord toru na Śląskim.

17 września tego samego roku 1972 na chorzowskim torze rozegrano zawody nr 2, jeden z półfinałów IMP. Wygrał go Zbigniew Marcinkowski przed dwoma Henrykami - Gluecklichem i Żyto, Bogdanem Szulukiem i obiecującym juniorem Andrzejem Tkoczem. W zawodach nie mógł wystartować chory Andrzej Wyglenda, natomiast odpadli niezwykle zasłużeni weterani europejskich torów Andrzej Pogorzelski i Stanisław Tkocz.

Trzecią imprezą żużlową na starym Śląskim był przegrany 45:63 przez Polaków mecz z nieobliczalną ekipą Związku Radzieckiego, rozegrany 14 października tego samego 1972 roku. Najlepszymi z naszych była para Śląska Jan Mucha 12 punktów i Paweł Waloszek - 10, a wśród reprezentantów ZSRR brylował Grigorij Chłynowski - 17, tracąc tylko jeden punkt w sześciu swoich wyścigach.

Wszystko jednak zmierzało do godziny "zero", czyli zaplanowanego na 2 września 1973 roku wielkiego finału IMŚ na stutysięcznym obiekcie. Imprezę tę poprzedziły zawody na śląskim stadionie testujące tor oraz zawodników kandydujących do reprezentowania barw Polski. W całym cyklu Złotego Kasku najlepiej wypadli jego zwycięzca Zenon Plech i drugi gorzowianin Edward Jancarz, a ponadto Jan Mucha, Jerzy Szczakiel, drugi świętochłowiczanin Paweł Waloszek oraz Andrzej Tkocz. Za nimi Marek Cieślak, Henryk Gluecklich, Zbigniew Marcinkowski i Andrzej Wyglenda. Z tej grupy w samym Chorzowie najlepiej sobie radzili Jancarz, Waloszek i Wyglenda. Dwaj pierwsi znaleźli się, obok Plecha, Muchy i Szczakiela, w piątce nominowanych, Wyglenda był rezerwowym, Andrzej Tkocz i Antoni Fojcik zostali tzw. zapasowymi, na wypadek jakiegoś kataklizmu przed dniem finału.

Sam finał opisywany był wielokrotnie. Wielki mistrz, czarodziej startu Ivan Mauger przegrał niespodziewanie jeden wyścig, meldując się na trzecim miejscu. Pozostałe biegi wygrał. Znakomicie przygotowany sprzętowo i mentalnie Jerzy Szczakiel, szacowany w polskiej ekipie za co najwyżej trzeciego po Plechu i Jancarzu, jechał wybornie, ale zgubił po jednym punkcie w dwóch swoich biegach, na rzecz Grigorija Chłynowskiego i Ole Olsena. W przedostatnim wyścigu Plech i Chłynowski walczyli o 3 punkty, które zapewniały jednemu z nich udział obok Maugera i Szczakiela w dodatkowym wyścigu o złoto. "Super Zenon" miał ten finał finału już prawie w kieszeni, bo "szedł" jako pierwszy, ale na ostatnim okrążeniu szalony Grigorij zaszarżował i wywrócił Polaka. Sędzia nie zdążył, albo też nie chciał, przerwać wyścigu, a to oznaczało dla radzieckiego brutala wykluczenie, zaś dla Plecha, w myśl nowego regulaminu, mało satysfakcjonujące dwa punkty i medal "tylko" brązowy.

Dalsza część felietonu na drugiej stronie ->