Historia mistrzostw świata: 80 lat najważniejszego piłkarskiego turnieju

Najważniejsza piłkarska organizacja FIFA powstała już w 1904 roku. Plan organizacji turnieju, w którym wzięłyby udział narodowe reprezentacje wypalił jednak dopiero po 26 latach. W międzyczasie jedynym cyklicznym turniejem, na którym mogły rywalizować drużyny poszczególnych krajów były igrzyska olimpijskie, ale w nich uczestniczyły jedynie kadry młodzieżowe.

Jules Rimet, ówczesny prezydent FIFA, zorganizował kongres, na którym zdecydowano, że pierwsze mistrzostwa świata zostaną rozegrane w 1930 roku w Urugwaju. Było to szczególne utrudnienie dla europejskich reprezentacji, które na mundial, bez większych środków finansowych, musiały udać się w 2-tygodniowy rejs statkiem. Ostatecznie 13 zespołów podzielono na cztery grupy, których zwycięzcy zmierzyli się w systemie pucharowym. W finale spotkali się dwaj faworyci turnieju - Urugwaj oraz Argentyna i na stadionie w Montevideo, przy udziale 93-tysięcznej publiczności, gospodarze wygrali 4:2 (1:2). Jedna z legend pierwszego mundialu głosi, że w związku z brakiem porozumienia między reprezentacjami, pierwsza połowa została rozegrana... piłką argentyńską, a druga urugwajską.

[ad=rectangle]

Do kolejnego mundialu we Włoszech po raz pierwszy zastosowano system eliminacyjny. W turnieju głównym znalazło się już 16 drużyn, co miało miejsce na każdych mistrzostwach aż do 1982 roku. W tym gronie zabrakło obrońcy tytułu Urugwaju, który zdecydował się zbojkotować imprezę, ze względu na brak chęci przyjazdu Włochów cztery lata wcześniej. Podobnie jak na kolejnym mundialu wszystkie mecze były rozgrywane systemem pucharowym, a końcowe trofeum, nazywane "Złotą Nike", trafiło znów do gospodarzy. Na zwycięstwo jednak nie pracowali wyłącznie piłkarze, a zasługi przypisywali sobie także faszystowscy przywódcy kraju na czele z Benito Mussolinim.

Włosi potwierdzili swoją dominację na kolejnym turnieju we Francji, stając się pierwszą drużyną, która wygrała mistrzostwo świata na "obcym terenie". W przeddzień II wojny światowej nie obyło się bez przykrych historii, a po anszlusie Austrii niektórzy piłkarze tej reprezentacji musieli reprezentować barwy Niemiec. Mieliśmy też polski akcent - w pierwszej rundzie po dogrywce nasza reprezentacja przegrała z Brazylią 5:6, a cztery bramki zaliczył Ernest Wilimowski. Jego rekord goli w jednym spotkaniu mistrzostw został pobity dopiero na mundialu w 1994 roku.

W związku z wyniszczającą wojną i jej następstwami kolejne mistrzostwa świata rozegrano dopiero w 1950 roku, a za gospodarza wybrano Brazylię. Pierwszy raz w turnieju uczestniczyła również uznawana za ojczyznę futbolu Anglia, która dopiero po wielu latach zgodziła się na wstąpienie w szeregi FIFA. Brytyjscy piłkarze lecieli za Ocean po końcowe zwycięstwo, a wrócili po pierwszej fazie grupowej, przegrywając m.in. z USA 0:1. Dziennikarze na Wyspach uznali taki rezultat za błąd w przekazie informacji i początkowo poinformowali o wygranej swojej reprezentacji... 10:1.

Zwycięzcy grup stworzyli jedno 4-zespołowe zestawienie, a mistrzem miała zostać pierwsza ekipa. Złożyło się tak, że ostatni mecz decydował o tytule, a zapełniona po brzegi (niektóre źródła mówią nawet o 210 tysiącach kibiców) Maracana czekała na zwycięstwo Brazylii nad Urugwajem. Ostatecznie Urusi sprawili jedną z największych niespodzianek w historii mundialów. Wygrali 2:1, uciszyli cały stadion, a niektórzy kibice w rozpaczy mieli rzucać się z najwyższych kondygnacji obiektu.

Jedna z największych sensacji w historii futbolu, Urugwaj wygrywa na Maracanie:

[nextpage]W 1954 mundial powrócił do Europy, a konkretnie do Szwajcarii. Od tego turnieju z grupowej fazy awansowały już po dwie najlepsze drużyny, które rywalizowały w systemie pucharowym. Kibice po raz pierwszy mieli okazję oglądać mecze przed odbiornikami telewizyjnymi, a w finale doszło do słynnego "Cudu w Bernie", kiedy to reprezentacja Niemiec Zachodnich (RFN) w konfrontacji z Węgrami zdołała odwrócić stan meczu z 0:2 na 3:2.

[ad=rectangle]

Na kolejnym turnieju w Szwecji pierwszy raz po mistrzostwo sięgnęła Brazylia, która w finale pokonała gospodarzy 5:2. Dublet zaliczył zaledwie 17-letni Pele, a Just Fontaine z Francji zdobył 13 bramek, co pozostaje do dziś największą liczbą goli strzelonych przez jednego gracza na mundialu. W Chile brazylijski najlepszy gracz w historii futbolu sięgnął po kolejne mistrzostwo, ale ze względu na kontuzję w jednym z pierwszych meczów zbytnio nie przyczynił się do końcowego triumfu. Wtedy skutecznie zastąpił go Garrincha.

Jedna z bramek 17-letniego Pele w finale 1958:

W 1966 roku w końcu najlepszą reprezentacją na świecie, nie tylko na papierze, została Anglia. To na tym mundialu została zaprezentowana pierwsza maskotka, a także logo turnieju. Bohaterem finału z RFN został Geoff Hurst, który jest jedynym piłkarzem z hat-trickiem strzelonym w finale mistrzostw świata. Był to również premierowy turniej dla Eusebio, który od razu został królem strzelców.

Cztery lata później Pele świętował po raz trzeci. Na meksykańskim turnieju w finale Brazylia pokonała Włochy 4:1, zdobywając jako pierwsza w historii trzeci raz tytuł najlepszej reprezentacji na świecie. W nagrodę otrzymała na stałe Puchar Julesa Rimeta i jest jedynym zespołem, który dostąpił takiego zaszczytu. Późniejszy Puchar Świata FIFA wręczany co cztery lata zwycięzcom jest bowiem jedynie repliką oryginalnego złotego trofeum.

W 1974 roku w RFN nastąpiła kolejna zmiana formatu rozgrywek. Dwa pierwsze zespoły awansowały do kolejnych dwóch grup, w których zwycięzcy mieli możliwość zagrania w finale, a ekipy z drugich miejsc w meczu o trzecie miejsce. Właśnie taką okazję po przegranym słynnym meczu na wodzie otrzymała reprezentacja Polski, która sięgnęła po ostatnią pozycję na podium za sprawną skromnej wygranej nad Brazylią. Po finale świętowali gospodarze, którzy pokonali grającą futbol totalny Holandię na czele z Johanem Cruyffem.

Pomarańczowi wielką okazję na mistrzostwo mieli również na kolejnym mundialu, który, podobnie jak mistrzostwa świata w 1934 roku, miał charakter również czysto polityczny. W Argentynie rządy sprawowała siejąca w państwie terror militarna junta i jedynym celem gospodarzy musiało być ostateczne zwycięstwo. Po dogrywce i dublecie Mario Kempesa Albicelestes, na swoje szczęście, zdołali wygrać 3:1.

[nextpage]W 1982 roku ponownie poszerzono turniejowy skład. 24 zespoły zostały podzielone na sześć grup, z których awansowały po dwie drużyny. Następnie w czterech grupach trzy zespoły rywalizowały o pierwsze miejsce, które dawało udział w półfinałach. Ostatecznie w Hiszpanii po raz trzeci triumfowali Włosi z najstarszym zdobywcą mundialu w kadrze - Dino Zoffem, a Polska znów została trzecim najlepszym zespołem na świecie.

Na kolejnych mistrzostwach świata po raz pierwszy powtórzono gospodarza - turniej rozgrywany był w Meksyku, a zamiast drugiej fazy grupowej mieliśmy rywalizację od 1/8, w której wzięły udział dwa czołowe zespoły z każdej z grup, a także cztery najlepsze z trzecich miejsc. Bezsprzecznym bohaterem mundialu był Diego Maradona, który poprowadził Argentynę do końcowego triumfu. Argentyńczyk szczególnie zasłynął z ćwierćfinałowego boju z Anglikami, kiedy to zaliczył dwa gole - jednego za sprawą "ręki Boga" i drugiego, jednego z najpiękniejszych w historii, po minięciu pięciu rywali.

[ad=rectangle]

Maradona wyczynu Pelego nie wyrównał - cztery lata później, we Włoszech, reprezentacja Albicelestes ponownie w finale zmierzyła się z RFN i tym razem przegrała po jedynym golu w końcówce meczu z rzutu karnego Andreasa Brehme. Maradona zagrał jeszcze na kolejnym mundialu w USA, który okrył go złą sławą. W trakcie turnieju jeden z najwybitniejszych piłkarzy w historii przeszedł bowiem pozytywnie testy antydopingowe i został zdyskwalifikowany. W 1994 roku o zwycięzcy w finale po raz pierwszy zadecydowały rzuty karne, a po fatalnym pudle Włocha Roberto Baggio po czwarty tytuł sięgnęła Brazylia. Na tym turnieju mecz życia rozegrał również Oleg Salenko, który został pierwszym graczem z pięcioma golami w jednym spotkaniu. Rosja wygrała wtedy z Kamerunem 6:1, a jedynego gola dla przegranych zdobył 42-letni Roger Milla - najstarszy zdobywca bramki w historii tego piłkarskiego turnieju.

Pudło Roberto Baggio z rzutu karnego, które dało mistrzostwo Brazylii:

We Francji w 1998 roku pojawiły się już 32 reprezentacje. Po podziale na osiem grup z każdej do systemu pucharowego awansowały dwa najlepsze zespoły i tak pozostaje do dziś. Z mundialu sprzed 16 lat na pewno zapamiętamy świetną postawę gospodarzy, jedynego złotego gola (tzw. "nagła śmierć") na mistrzostwach świata za sprawą Laurenta Blanca w meczu z Paragwajem i pewne zwycięstwo Trójkolorowych w finale z Brazylią 3:0. Bohaterem został Zinedine Zidane, który przyćmił mającego wielkie problemy z poruszaniem się po murawie Ronaldo.

Cel Canarinhos, czyli piąty tytuł, został osiągnięty na kolejnym mundialu, a jednocześnie premierowym organizowanym w Azji i przez dwa państwa - Koreę Południową i Japonię. Pierwsi z nich z pomocą sędziów i pod wodzą Guusa Hiddinka zdołali sięgnąć po czwarte miejsce na turnieju, przegrywając z inną rewelacją - Turcją. Cztery lata później, w Niemczech, ponownie w finale dał o sobie znać Zidane, który w pożegnalnym meczu "z byka" uderzył Marco Materazziego, a Włosi po serii karnych okazali się lepsi od Francji.

W pierwszym afrykańskim turnieju, w RPA, przy wszechogarniających dźwiękach wuwuzeli najlepsza okazała się Hiszpania, która turniej zaczęła od sensacyjnej porażki ze Szwajcarią. Podopieczni Vicente del Bosque w finale pokonali Holandię za sprawą gola w 116 minucie Andresa Iniesty. Tym samym Pomarańczowi po raz trzeci przegrali decydujący mecz mundialu.

Jak będzie w Brazylii? Kto zostanie gwiazdą, jaką akcję będziemy wspominać po latach i kto sięgnie po ostateczny triumf w 20. turnieju największego piłkarskiego święta?

[nextpage]
Dotychczasowe finały mistrzostw świata:

Tryumfatorzy mistrzostw świata

: