Od idei Delaunaya do Euro 2012 - historia mistrzostw Europy w piłce nożnej
Polsko-ukrainskie Euro 2012 będzie czternastym turniejem rozstrzygającym, kto ma najlepszą reprezentację na Starym Kontynencie. Jak dotąd dziewięciu nacjom udało się zostać mistrzem Europy.
Od idei do organizacji droga daleka
Pierwszym meczem międzypaństwowym na świecie było spotkanie pomiędzy Szkocją, a Anglią, które rozegrane zostało w 1872 roku w Glasgow. Oficjalną konkurencją na Igrzyskach Olimpijskich, piłka nożna stała się w 1908 roku. W założeniu miał być to jednak turniej dla amatorów. Pomysłodawcą wyboru najlepszej reprezentacji Starego Kontynentu był francuski działacz Henri Delaunay. Już w 1927 roku chciał on, aby każde państwo znajdujące się w Europie mogło uczestniczyć w eliminacjach do tego wielkiego święta.
Od pomysłu do wdrożenia idei droga była jednak daleka. Rok po propozycji Delaunaya, wdrożono pomysł rozgrywania mistrzostw świata w piłce nożnej, które odbyły się w 1930 roku w Urugwaju. Dopiero po sześciu edycjach światowego czempionatu, udało się rozegrać pierwsze oficjalne rozgrywki międzynarodowe w Europie. Niestety pomysłodawca tego nie dożył.
Pionierski turniej
Eliminacje do turnieju, który w dwóch pierwszych edycjach nazywał się Pucharem Narodów Europy rozegrano we Francji w 1960 roku. Dwa lata wcześniej rozpoczęły się eliminacje. Historyczny pierwszy mecz rundy wstępnej odbył się w irlandzkim Dublinie i kraj z Zielonej Wyspy pokonał Czechosłowację 2:0. W rewanżu lepsi byli nasi południowi sąsiedzi, którzy mimo, że nie byli doceniani przez europejskie władze piłkarskie i właśnie obok Irlandczyków musieli rozpoczynać rozgrywki od rundy wstępnej, ostatecznie zdobyli brązowi medale. Do samego Pucharu Narodów Europy miały awansować zaledwie cztery nacje. Polska rozgrywała w ramach eliminacji dwumecz z Hiszpanią i odpadła w pierwszej rundzie.
Historycznym zwycięzcą została reprezentacja ZSRR, która wygrała w finale na Parc des Princes z Jugosławią. trzecie miejsce zajęła Czechosłowacja. Co ciekawe wśród siedemnastu państw, które przystąpiły do eliminacji nie było Anglii, Holandii, czy też Włoch.
Zmiana nazwy i rozwój mistrzostw
Do drugiej edycji Pucharu Narodów Europy przystąpiło już 29 reprezentacji i ta liczba stale rosła. Szanse na występ w Euro 2012 miały już 53 nacje. W 1968 roku zmieniono zasady kwalifikacji. Drabinkę pucharową, zastąpiły grupy eliminacyjne. 32 zespoły podzielono na 8 grup i z każdej z nich do ostatniej rundy eliminacji awansował zwycięzca. W 1980 roku powiększono liczbę uczestników europejskiego czempionatu do ośmiu zespołów, a w 1996 roku do szesnastu. W turnieju Euro 2016 grać będą już 24 nacje. Do 1996 roku gospodarz mistrzostw był tylko jeden. Po raz pierwszy dwóch gospodarzy mistrzostwa Europy miały w 2000 roku. Wtedy to turniej wspólnie zorganizowały Belgia i Holandia. Osiem lat później na taki sam krok zdecydowały się federacje Austrii i Szwajcarii, a w 2012 roku wspólnie mistrzostwa zorganizują Polska i Ukraina.
Jak dotąd Najlepsi Niemcy
Reprezentacja Niemiec aż siedmiokrotnie stawała na podium mistrzostw Europy. Nasi zachodni sąsiedzi jako jedyni aż trzykrotnie zdobywali mistrzostwo Starego Kontynentu. Po dwa triumfy mają na swoim koncie Hiszpanie i Francuzi. Żadnej reprezentacji nie udało się jednak obronić tytułu mistrzów Europy. Na polsko-ukraińskich boiskach szansę na historyczny wyczyn ma reprezentacja Hiszpanii. Co ciekawe od 1984 roku nie są rozgrywane mecze o brązowy medal, więc przegrani z półfinałów automatycznie stają na najniższym stopniu podium. Jak dotąd udało się to szesnastu nacjom.
Polska klątwa
Przez wiele lat mimo, że reprezentanci Polski potrafili odgrywać znaczącą rolę na mistrzostwach świata, nie potrafili awansować do finałów mistrzostw własnego kontynentu. Często brakowało naprawdę niewiele, jednak najpierw niewielka liczba dopuszczanych do finałów drużyn, a następnie kryzys w polskiej piłce sprawiły, że awansować udało się dopiero w 2004 roku. Ten turniej nie był jednak udany dla biało-czerwonych. Polacy przegrali dwa mecze i jeden zremisowali, zajmując czwarte miejsce w Grupie B, z której wyszły Chorwacja i Niemcy.
Medaliści mistrzostw Europy rok po roku
| Rok | Gospodarz | Złoty medalista | Srebrny medalista | Brązowy medalista |
|---|---|---|---|---|
| 1960 | Francja | ZSRR | Jugosławia | Czechosłowacja |
| 1964 | Hiszpania | Hiszpania | ZSRR | Węgry |
| 1968 | Włochy | Włochy | Jugosławia | Anglia |
| 1972 | Belgia | RFN | ZSRR | Belgia |
| 1976 | Jugosławia | Czechosłowacja | RFN | Holandia |
| 1980 | Włochy | RFN | Belgia | Czechosłowacja |
| 1984 | Francja | Francja | Hiszpania | |
| 1988 | RFN | Holandia | ZSRR | |
| 1992 | Szwecja | Dania | Niemcy | |
| 1996 | Anglia | Niemcy | Czechy | |
| 2000 | Belgia i Holandia | Francja | Włochy | |
| 2004 | Portugalia | Grecja | Portugalia | |
| 2008 | Austria i Szwajcaria | Hiszpania | Niemcy | |
| 2012 | Polska i Ukraina | |||
| 2016 | Francja |
Klasyfikacja medalowa
| Kraj | Złoto | Srebro | Brąz | Łącznie |
|---|---|---|---|---|
| Niemcy/RFN | 3 | 3 | 1 | 7 |
| Hiszpania | 2 | 1 | 0 | 3 |
| Francja | 2 | 0 | 0 | 2 |
| ZSRR | 1 | 3 | 0 | 4 |
| Czechy/Czechosłowacja | 1 | 1 | 2 | 4 |
| Włochy | 1 | 1 | 0 | 2 |
| Holandia | 1 | 0 | 1 | 2 |
| Dania | 1 | 0 | 0 | 1 |
| Grecja | 1 | 0 | 0 | 1 |
| Jugosławia | 0 | 2 | 0 | 2 |
| Belgia | 0 | 1 | 1 | 2 |
| Portugalia | 0 | 1 | 0 | 1 |
| Węgry | 0 | 0 | 1 | 1 |
| Anglia | 0 | 0 | 1 | 1 |
Ilość występów na mistrzostwach Europy
| Kraj | Ilość występów |
|---|---|
| Niemcy/RFN | 10 |
| Rosja/ZSRR | 9 |
| Hiszpania | 8 |
| Holandia | 8 |
| Anglia | 7 |
| Czechy/Czechosłowacja | 7 |
| Dania | 7 |
| Francja | 7 |
| Włochy | 7 |
| Jugosławia | 5 |
| Portugalia | 5 |
| Belgia | 4 |
| Rumunia | 4 |
| Szwecja | 4 |
| Chorwacja | 3 |
| Grecja | 3 |
| Szwajcaria | 3 |
| Turcja | 3 |
| Bułgaria | 2 |
| Szkocja | 2 |
| Węgry | 2 |
| Austria | 1 |
| Irlandia | 1 |
| Łotwa | 1 |
| Norwegia | 1 |
| Polska | 1 |
| Słowenia | 1 |
Klasyfikacja strzelców wszechczasów
| Zawodnik | Kraj | Bramki |
|---|---|---|
| Michel Platini | Francja | 9 |
| Alan Shearer | Anglia | 7 |
| Thierry Henry | Francja | 6 |
| Patrick Kluivert | Holandia | 6 |
| Ruud van Nistelrooy | Holandia | 6 |
| Nuno Gomes | Portugalia | 6 |
| Milan Baroš | Czechy | 5 |
| Zinédine Zidane | Francja | 5 |
| Marco van Basten | Holandia | 5 |
| Savo Milošević | Jugosławia | 5 |
| Jürgen Klinsmann | Niemcy | 5 |
| Wayne Rooney | Anglia | 4 |
| Vladimír Šmicer | Czechy | 4 |
| Angelos Charisteas | Grecja | 4 |
| David Villa | Hiszpania | 4 |
| Dennis Bergkamp | Holandia | 4 |
| Dragan Džajić | Jugosławia | 4 |
| Dieter Müller | Niemcy | 4 |
| Gerd Müller | Niemcy | 4 |
| Rudi Völler | Niemcy | 4 |
| Zlatan Ibrahimović | Szwecja | 4 |
| Henrik Larsson | Szwecja | 4 |
| Frank Lampard | Anglia | 3 |
| Davor Šuker | Chorwacja | 3 |
| Jan Koller | Czechy | 3 |
| Zdeněk Nehoda | Czechosłowacja | 3 |
| Frank Arnesen | Dania | 3 |
| Henrik Larsen | Dania | 3 |
| Brian Laudrup | Dania | 3 |
| Jon Dahl Tomasson | Dania | 3 |
| Youri Djorkaeff | Francja | 3 |
| David Trézéguet | Francja | 3 |
| Alfonso | Hiszpania | 3 |
| Klaus Allofs | Niemcy | 3 |
| Michael Ballack | Niemcy | 3 |
| Lukas Podolski | Niemcy | 3 |
| Karl-Heinz Riedle | Niemcy | 3 |
| Sérgio Conceição | Portugalia | 3 |
| Cristiano Ronaldo | Portugalia | 3 |
| Roman Pavlyuchenko | Rosja | 3 |
| Zlatko Zahovič | Słowenia | 3 |
| Hakan Yakin | Szwajcaria | 3 |
| Tomas Brolin | Szwecja | 3 |
| Semih Şentürk | Turcja | 3 |
| Valentin Ivanov | ZSRR | 3 |
| Viktor Ponedelnik | ZSRR | 3 |