Zawiła, znaczona tragicznym piętnem, historia żużla w Daugavpils

Początki i pierwsze występy

W byłym Związku Radzieckim żużel jako dyscyplina sportowa zadebiutował w roku 1958. Przez kolejnych kilka lat popularyzowano ten rodzaj sportu, wprowadzono do kalendarza najpierw indywidualne, a następnie drużynowe (1962) mistrzostwa kraju. W Daugavpils żył w owych czasach Dmitrij Dribincew, jeden z kierowników tamtejszych zakładów naprawiających tabor kolejowy. Po raz pierwszy na własne oczy zobaczył on rywalizację na torze żużlowym we Lwowie. Tak mu się ta walka na "gariewoj dorożkie" spodobała, że zapragnął utworzyć sekcję żużlową w swoim mieście. Dribincewowi udało się zebrać wokół swej idei grupę entuzjastów. Wśród nich byli Ryszard Puodżuks, który wiele lat ścigał się na motocyklach, a po zakończeniu kariery został pierwszym miejscowym sędzią żużlowym, bracia Janis i Bronisław Mejnertowie oraz Alfons Pawłowicz. Janis Mejnert po utworzeniu sekcji kilka lat występował w jej barwach w zawodach na terenie ZSRR, a Pawłowicz, który widział wcześniej wiele imprez przeprowadzanych na torach w Polsce, przez wiele długich lat był komentatorem żużla na daugavpilskim owalu.

Pierwszy żużlowy tor w mieście nad Daugawą, dzięki wsparciu miejscowych władz powstał na boisku jednej ze szkół średnich. Usypano szlakę, postawiono drewniane bandy, usypano wał pod trybunę dla kibiców. Równolegle z budowaniem toru trwały prace nad utworzeniem sekcji, prowadzono nabór chętnych, zakupiono w ówczesnej Czechosłowacji cztery sportowe motocykle marki "Eso". Jesienią 1963 roku prace nad pierwszym w mieście obiektem żużlowym zostały zakończone, ale nikt nie miał zamiaru czekać z odpaleniem motocykli aż do wiosny. Po zaledwie kilku treningach, na świeżo usypanym torze w Daugavpils, odbyły się pierwsze zawody żużlowe. Na turniej indywidualny zaproszono wówczas sześciu zawodników z klubu Newa Leningrad, przyjechał także mieszkający w Rydze Egils Jansons. Miejscowych żużlowców reprezentował siedemnastoletni wtedy Anatolij Pietrowskij. W historycznych, bo pierwszych żużlowych zawodach dominowali doświadczeni już zawodnicy z Leningradu, ale od tego turnieju rozpoczęła się droga ku późniejszym zwycięstwom wspomnianego wyżej Pietrowskiego.

Już po jednym zimowym okresie przygotowań, wiosną 1964 roku, młoda drużyna pod nazwą Iskra Daugavpils zgłosiła się do Drużynowych Mistrzostw ZSRR. W swoim debiutanckim sezonie zajęła dwunaste miejsce wśród siedemnastu uczestników ligi. Kolejne rozgrywki w Związku Radzieckim przeprowadzono już po podziale ligi na dwie grupy. W grupie tych słabszych pierwsze miejsce zajęli żużlowcy z Daugavpils, uzyskując prawo startu w kolejnym sezonie wśród ośmiu najlepszych klubów ZSRR. Pionierami ówczesnego żużla na Łotwie byli wspomniani wcześniej Anatolij Pietrowski, Janis Mejnert, pochodzący z Rygi Egils Jansons i Estończyk Reino Vijdas. Obok nich w składzie ligowej drużyny pojawiali się: Andriej Wingra, Wasilij Diwakow, Jewgienij Jewsiejew, Eryk Bejnarowicz, Michaił Kurakin, Wasilij Zinowiew. Ciekawostką jest to, że jeden z ówczesnych zawodników klubu, Piotr Pietkow wyemigrował po jakimś czasie do Bułgarii, gdzie następnie przez długie lata występował w wyścigach motocyklowych na lodzie.

Już w pierwszych latach funkcjonowania toru w Daugavpilsie pojawiali się na nim zawodnicy zagraniczni z Polski, Czechosłowacji, Węgier i NRD. Występy takich żużlowców jak Czesi Antonin Kasper (starszy) i Stanisław Kubiczek, czy Polacy Marian Kajzer i Paweł Waloszek stanowiły dla łotewskich jeźdźców doskonałą lekcję żużlowego rzemiosła.

Od sezonu 1966 klub przyjął nazwę Lokomotive, a dla wzmocnienia składu, na występy w najwyższej klasie rozgrywkowej, sprowadzono kilku zawodników ze Lwowa. Byli wśród nich m.in. Władimir Iwanszin i Wadim Wolskij oraz Jurij i Boris Stupakowie. Efekty sportowe przyszły szybko. W sezonie 1967 w klubowych rozgrywkach o Puchar Związku Radzieckiego Lokomotive Daugavpils przedostał się do ścisłego finału i jako gospodarz turnieju zwyciężył, mimo iż jednym z uczestniczących w finale klubów był wielokrotny drużynowy Mistrz ZSRR, Baszkiria Ufa. W kolejnym sezonie ligowym Łotyszom zabrakło jednej meczowej wygranej do zdobycia brązowych medali w drużynowych mistrzostwach kraju.
Kolejne lata były okresem szybkiego dorastania miejscowej młodzieży uprawiającej żużel, a jednocześnie dalszego wzmacnianie składu. Wtedy to w klubowej kadrze pojawiło się nazwisko Anatolija Kuźmina, znanego już żużlowca z Ufy, który otrzymał powołanie do służby wojskowej w daugavpilskim garnizonie. Aktywnych zawodników było w klubie wtedy tak wielu, że trzeba było powołać drugi zespół, w którym ścigała się młodzież. Nazwano ten zespół Dzintars (Jantar) i zgłoszono do rozgrywek strefowych. W roku 1969 Lokomotive Daugavpils powtórzył sukces w postaci wywalczenia Pucharu Związku Radzieckiego.

Indywidualności i liderzy

Łotewski klub zawsze miał szczęście do liderów drużyny, którzy nie tylko wnosili największy wkład punktowy podczas meczów ligowych, ale także z sukcesami występowali rozgrywkach indywidualnych, zarówno na terenie byłego ZSRR jak i poza jego granicami. Pierwszym z takich wiodących zawodników był Anatolij Pietrowskij (1946-2002), który dwukrotnie zdobywał tytuł indywidualnego mistrza Łotewskiej SRR, sześciokrotnie był finalistą Indywidualnych Mistrzostw ZSRR, a w 1970 roku zdobył na nich brązowy medal, tracąc do zwycięzcy jedynie punkt. W tym samym roku Pietrowskij prowadził Lokomotive do przekonywującego zwycięstwa w Drużynowych Mistrzostwach ZSRR. Niestety rozgrywki ligowe w roku 1970 nie zostały dokończone, a powodem była szalejąca wtedy w Europie i Azji epidemia wietrznej ospy. W takich okolicznościach klub stracił szansę na historyczny triumf. Szczytem międzynarodowej kariery zawodnika były jego występy w reprezentacji ZSRR na torach angielskich. Startując w test-meczach, wespół z takimi sławami jak Igor Plechanow, Giennadij Kurylenko czy Borys Samorodow, wpadł w oko brytyjskim promotorom klubowym. Niestety reguły zimnej wojny i politycznej żelaznej kurtyny uniemożliwiły mu kontrakt z angielskimi klubami. Anatolij Pietrowski zakończył uprawianie żużla stosunkowo młodo, w wieku 28 lat. Przyczyną była ciężka kontuzja złamania biodra.

Kolejnym liderem daugavpilskiego żużla był Anatolij Kuźmin (1950-1978). Wychowanek Baszkirii Ufa, z którą u boku takich asów jak Plechanow, Kurylenko czy Szajnurow zdążył dwa razy zdobyć złoty medal Drużynowego Mistrza ZSRR, został wcielony w 1969 roku do służby wojskowej i odbywał ją na Łotwie. Z Daugavpilsem związał on nie tylko całą późniejszą karierę, ale także krótkie, przerwane tragiczną śmiercią życie. Anatolij Kuźmin już w pierwszym roku startów dla Lokomotivu przebił się do finału Indywidualnych Mistrzostw ZSRR i zajął w nim 11 miejsce. Szybko otrzymał powołanie do kadry narodowej i osiągnął z nią wiele sukcesów. Zaliczyć do nich można dwukrotnie zdobyte srebrne medale DMŚ (1971, 1972) oraz dziesiąte miejsce w Finale Kontynentalnym IMŚ (1971). Szczytowym osiągnięciem zawodnika był udział w 1972 roku w Finale Indywidualnych Mistrzostw Świata rozgrywanym na stadionie Wembley, gdy w rywalizacji m.in. z Ivanem Maugerem, Barry Briggsem, Pawłem Waloszkiem, Ole Olsenem i Andersem Michankiem zajął 12 miejsce. Do tej pory jest to jedyny przypadek występu zawodnika z Daugavpilsu w ścisłym finale IMŚ. Niepodważalny lider drużyny lat siedemdziesiątych zginął w styczniu 1978 roku w tragicznej katastrofie samochodowej.

Innym wiodącym zawodnikiem Lokomotivu, który poprowadził klub do sukcesów był Iwan Rybnikow (1952-1982), starszy brat prezesującego do niedawna klubowi Władimira Rybnikowa. Młody Iwan przebojem wszedł do składu meczowego i został jego liderem. Jako zawodnik z drugą po Anatoliju Kuźminie średnią, walnie przyczynił się do drużynowego wicemistrzostwa ZSRR w roku 1971 oraz drużynowego brązowego medalu w roku kolejnym. W roku 1972 prowadził po pierwszym dniu dwudniowych finałów Indywidualnych Mistrzostw ZSRR i prawdopodobnie tylko upadek i kontuzja w drugim dniu zawodów pozbawiły go miejsca na podium. W sezonie następnym Iwan Rybnikow poprowadził klub do zdobycia po raz kolejny Pucharu ZSRR. Życie tego utalentowanego sportowca, podobnie jak wspomnianego powyżej Kuźmina także miało tragiczny finał. W lipcu 1982 roku, podczas jednej z wypraw wędkarskich, Iwan Rybnikow wypadł z łodzi i utonął.

Kryzys lat siedemdziesiątych i lata pierestrojki

W połowie lat siedemdziesiątych Lokomotiv wzmocnili pochodzący z Saratowa Oleg Ginter (zginął później w wypadku samochodowym razem z Kuźminem) oraz Ukrainiec Siergiej Dowżenko. W składzie zaczęły się pojawiać takie nazwiska jak Siergiej Sołowiow, Wiktor Bliacha, Walerij Charitonow, Władimir Tkaczuk. Nie udało się jednak dokonać pokoleniowej zmiany, drużyna jakby podupadła na duchu wskutek wcześniejszych tragicznych zdarzeń. Stery trenerskie w tym trudnym dla klubu czasie przejął były zawodnik, Walerij Diwakow. Udało mu się w szybkim czasie wychować kolejnych młodych zawodników. Zaliczyć do nich należy późniejszych liderów klubu Siergieja Danu i Władimira Rybnikowa. Wsparta Siergiejem Dowżenko i Iwanem Rybnikowem młodzież osiągnęła kilka sukcesów. Najpierw jako reprezentacja Łotewskiej SRR zdobyto brązowe medale Spartakiady Narodów, a w 1980 roku na torze w Rydze reprezentujący Lokomotive Daugavpils Władimir Tkaczuk został Indywidualnym Mistrzem ZSRR Juniorów. Jego sukces rok później powtórzył Siergiej Danu, a trzecim juniorskim mistrzem kraju w roku 1979 został Andriej Korolew. Plejada utalentowanych juniorów, wsparta doświadczeniem starszych klubowych kolegów, znowu zaczęła liczyć się w drużynowych rozgrywkach ZSRR. Nadeszła era występów dla klubu takich zawodników jak obecny trener Nikołaj Kokin, Walerij Sokołow, Wasilij Matwiejew, Jurij Braucejs czy od 1991 roku legendarny Władimir Woronkow, który obecnie jest miejscowym toromistrzem.

Po zakończeniu ostatniego sezonu w rozpadającym się Związku Radzieckim, w 1991 roku zerwane zostało całkowicie finansowanie działalności klubu z funduszy rządowych i żużel w Daugavpilsie popadł w głęboki kryzys. W roku następnym, by ratować tę dyscyplinę sportową od definitywnej likwidacji, Władimir Rybnikow, najpierw zawodnik klubu, następnie jego prezes, a obecnie przewodniczący Komisji Torowej Motocyklowej Federacji Łotwy, zaryzykował swym osobistym majątkiem i powołał do życia nowy klub pod nazwą Speedway Centr. W pierwszych latach jego funkcjonowania, nieocenioną pomoc wnieśli również kibice - mieszkańcy Daugavpils, którzy płacąc sporo za bilety i masowo uczestnicząc na trybunach wspierali budżet klubowy. Dawali tym jednocześnie do zrozumienia władzom, jak ważnym dla nich jest istnienie żużla w ich mieście.

Mistrzostwa Łotwy i pierwsze występy pod narodową flagą

Jeszcze w czasach sowieckich piętnastokrotnie rozegrano indywidualne mistrzostwa republiki łotewskiej oraz trzykrotnie mistrzostwa Pribałtiki (Litwa, Łotwa, Estonia). Od roku 1991 rozpoczęła się historia Indywidualnych Mistrzostw Łotwy. Rekordzistą w ilości zdobytych tytułów jest pięciokrotny zwycięzca, Andriej Korolew. Trzykrotnie tytuł Indywidualnego Mistrza Łotwy zdobywali Władimir Rybnikow i Nikołaj Kokin, czyli były prezes, obecnie działacz MFŁ oraz aktualny, wieloletni trener klubu. Po dwa tytuły na koncie swych osiągnięć mają: Anatolij Pietrowski, Anatolij Kuźmin i Władimir Woronkow. W opisywanym okresie, gdy zawody zaczęły mieć charakter otwarty, tytuły Mistrzów Łotwy zdobywali także polscy zawodnicy: Adam Skórnicki, Robert Mikołajczak oraz Sławomir Dudek.

Odzyskanie niepodległości przez Łotwę sprawiło, że na imprezach międzynarodowych rangi Mistrzostw Świata i Europy pojawili się żużlowcy z bordowo-biało-bordową flagą na plastronach. Trzeba przy tym pamiętać, że klub z Daugavpilsu to jedyny ośrodek żużlowy w tym kraju. Zaszczyt, ale jednocześnie ciężar reprezentowania barw narodowych dotyka zawsze zawodnika, ale także i budżetu klubowego. Osiągnięcia na niwie międzynarodowej nie przyszły szybko. Wpływ na to miała słaba baza materialna w Daugavpilsie i brak doświadczenia zawodników w startach na zagranicznych torach. Pierwsze skromne sukcesy nastąpiły w roku 1994, gdy Władimir Woronkow i Andriej Korolew zajęli odpowiednio drugie i trzecie miejsce w ćwierćfinale Indywidualnych Mistrzostw Świata, a drużyna narodowa w składzie: Woronkow, Korolew, Kokin zajęła drugie miejsce w grupie C Drużynowych Mistrzostw Świata, co odpowiadało dziesiątemu miejscu w rankingu światowym.

Nadchodzą sukcesy organizacyjne i sportowe

W roku 1996 działacze z Daugavpilsu po raz pierwszy zostali organizatorami imprezy pod egidą FIM. Był to ćwierćfinał Indywidualnych Mistrzostw Świata Juniorów. Od tego momentu tor w tym mieście stał się areną międzynarodową, którą FIM systematycznie zaznacza w kalendarzu sportowych imprez. W latach 2001-2002 Daugavpils organizował Finał Klubowego Pucharu Europy oraz Finał Indywidualnych Mistrzostw Europy. W latach tych dokonano całkowitej przebudowy stadionu, wybudowano nowe trybuny, zmieniono nawierzchnię toru oraz rozbudowano park maszyn. Dzięki temu w latach 2006-2009 Daugavpils organizował turnieje cyklu Grand Prix. Zawody w dobrych warunkach obserwować może około 8.000 widzów. Tegoroczny, sierpniowy powrót turnieju GP na stadion przy Ielgavas Iela był niewątpliwym sukcesem organizacyjnym i sportowym. Ciekawe wyścigi z udziałem startującego z "dziką kartą" Andrzeja Lebiediewa, a zakończone finałowym zwycięstwem Grega Hancocka oglądał nadkomplet widzów.

Rok 2005 zapisał się w historii klubu z Daugavpils pierwszym indywidualnym medalem od czasów legendarnego Anatolija Kuźmina. W rozgrywanym w czeskim Mseno Finale Indywidualnych Mistrzostw Europy Juniorów srebrny medal wywalczył Kjastas Puodżuks. Drużynowo dwukrotnie Łotysze zdobywali medale w ramach Klubowego Pucharu Europy. Najpierw w roku 2001 Speedway Centr, jako organizator turnieju finałowego, wywalczył medal brązowy. Drużyna występowała wówczas w składzie Andriej Korolew, Aleksandr Biznia, Władimir Woronkow, Nikołaj Kokin i Adam Skórnicki. O stopień wyżej na podium KPE łotewscy żużlowcy wspięli się podczas finału w Togliatti w roku 2005. Srebrne medale zawisły na piersiach Denisa Gizatullina, Siemiona Własowa, Kjastsa Puodżuksa, Sławomira Dudka i Roberta Mikołajczaka. Największy sukces międzynarodowy, jaki odbił się szerokim echem w całym żużlowym światku, odnotowaliśmy w minionym sezonie. Reprezentacja Łotwy, w całości złożona z zawodników SC Lokomotive Daugavpils, prezentując nadzwyczaj waleczną postawę, zajęła szóste miejsce w rozrywkach Drużynowego Pucharu Świata.

W sezonie 2005 zapadły decyzje, które do dnia dzisiejszego mają wpływ na działalność żużlowego klubu z Daugavpils. Łotysze, biorąc udział w rozgrywkach ligi polskiej, zaczęli oprócz własnej historii wpisywać się także w dzieje żużla w Polsce…

Aktualne składy drużyn: PGE Ekstraliga -> | Metalkas 2. Ekstraliga -> | Krajowa Liga Żużlowa ->

KUP BILET na 2025 PZM FIM Speedway Grand Prix of Poland - Warsaw. KLIKNIJ i przejdź na stronę sprzedażową!