Sport w duchu fair play

Twórca nowożytnego ruchu olimpijskiego, baron Pierre de Coubertin mówił:
 
„Najważniejsze w igrzyskach olimpijskich jest nie zwycięstwo, ale udział, podobnie jak w życiu nie jest najważniejszy triumf, ale dobra walka. Nie samo zwycięstwo jest istotne, lecz sprawiedliwa rywalizacja."
 
Słowa te w pełni oddają ideę rywalizacji fair play. Takiej, w której liczy się jakość zwycięstwa, a nie tylko medale oraz towarzysząca temu sława, a w wielu przypadkach także ogromne pieniądze. Fair Play to poszanowanie dla przeciwnika, ale też umiejętność godnego świętowania własnych sukcesów i honorowe znoszenie porażek, które są nieodłącznym elementem sportu.

Choć nie brak opinii, że im wyższa stawka, o którą toczy się rywalizacja, tym trudniej o zachowanie fair play, to w historii sportu takich przykładów nie brakuje.

Jedno z najbardziej znanych wydarzeń dotyczy legendarnego amerykańskiego lekkoatlety - Jesse’ego Owensa i jego wielkiego rywala - Niemca Luza Longa. Miało ono miejsce podczas igrzysk olimpijskich w Berlinie w 1936 r. Owens był bohaterem tamtych igrzysk, zdobył złoty medal w biegach na 100 i 200 m oraz w sztafecie 4x100 m. Celował również w zwycięstwo w skoku w dal, ale niewiele zabrakło, aby ominął go udział w finale. W kwalifikacjach pomógł mu właśnie Luza Longa, sugerując inną technikę odbicia i tym samym pozbawiając siebie szansy na złoto. Nie trzeba dodawać, że pomoc czarnoskóremu sportowcowi przez zawodnika gospodarzy była ogromnym aktem odwagi.

Wielki duch fair play pokazał także Dariusz Zawadzki na mistrzostwach świata w podnoszeniu ciężarów we włoskim Lugnano w 1984 r. Polak mógł zdobyć brązowy medal, ale poświęcił go na rzecz przedstawiciela gospodarzy – La Carpii. Obaj osiągnęli taki sam wynik i o różnicy miejsc zdecydowała niższa waga Zawadzkiego.

Reprezentant Polski zorientował się, że mechanizm wagi jest zepsuty i poprosił o ponowne sprawdzenie masy obu zawodników. Okazało się, że to Włoch jest jednak lżejszy i to on dzięki postawie Dariusza Zawadzkiego ostatecznie stanął na podium.
W roku 2020 wyróżnienie Fair Play PKOl za „czyn czystej gry” otrzymała Ewa Trzebińska, polska szpadzistka, wicemistrzyni świata indywidualnie i brązowa medalistka drużynowo z 2017 roku, debiutantka podczas Igrzysk XXXII Olimpiady Tokio 2020. Podczas finału drużynowego na zawodach Pucharu Świata w Tallinie 2019 r. zauważyła, że w konkurującej z Polkami ekipie rosyjskiej do kolejnej walki przygotowywała się nie ta zawodniczka, która faktycznie, zgodnie z turniejowym harmonogramem, powinna pojawić się na planszy. Niedopatrzenie, wynikające zapewne z emocji towarzyszących temu od początku bardzo zaciętemu meczowi, po uwadze naszej szpadzistki zostało przez Rosjan skorygowane i spotkanie mogło być kontynuowane.

Zwycięstwo (45:44) przypadło Polkom, ale po sportowej walce na planszy, a nie – w wyniku dyskwalifikacji po walkowerze, który – gdyby nie reakcja Ewy Trzebińskiej – groził drużynie rywalek.

Dla upamiętnienia, a przede wszystkim promocji tych oraz wielu innych przykładów postawy czystej gry ustanowiono Światowy Dzień Fair Play. Obchodzimy go 7 września.

Jego pomysłodawcami są m.in. Międzynarodowy Komitet Fair Play i Europejskie Stowarzyszenie Fair Play. To inicjatywa mająca na celu popularyzację zasad fair play, a także wartości etycznych w sporcie oraz w życiu.

– Ten dzień jest ważny, ponieważ staramy się uczynić świat miejscem lepszym do życia i dorastania poprzez przykład uczciwej gry w sporcie – twierdzi Jeno Kamüti, prezydent Międzynarodowego Komitetu Fair Play.

Polski Komitet Olimpijski tradycyjnie włącza się w tę inicjatywę. W tym roku, podobnie jak w poprzednim, wraz z Klubem Fair Play działającym przy PKOl, organizuje #BiegFairPlay. To wyjątkowe wydarzenie, w którym biorą udział szkoły z całej Polski. Od 7 do 14 września podczas lekcji wychowania fizycznego odbywają się biegi oraz wiele innych wydarzeń o charakterze edukacyjnym. W 2021 r. w #BieguFairPlay wystartowało ponad 70 tys. uczniów z 291 szkół.

- Wierzymy, że sport, uprawiany zgodnie z duchem fair play kształtuje moralność młodszych i starszych, poprawia edukację oraz wspiera promocję harmonii i pokoju. Z tej okazji zapraszamy nauczycieli szkół podstawowych i ponadpodstawowych w całej Polsce do wzięcia udziału w akcji i zorganizowania w ramach zajęć wychowania fizycznego Biegu Fair Play PKOl. Idea nie polega na biciu rekordów. Celem akcji jest promocja idei i postaw fair play wśród jak największej liczby uczniów – mówi Hanna Wawrowska, przewodnicząca Klubu Fair Play PKOl.

Polscy sportowcy i przedstawiciele środowiska sportowego regularnie są doceniani na świecie za swoją postawę oraz pracę w szerzeniu idei fair play. W czerwcu wiceprezes PKOl i były wybitny wioślarz Ryszard Stadniuk został laureatem prestiżowej nagrody Międzynarodowego Komitetu Fair Play im. Jeana Borotra za karierę sportową oraz życie w duchu fair play. W przeszłości wyróżnienie CIFP World Fair Play odbierali m.in. Andrzej Bachleda, Andrzej Grubba, Zbigniew Pietrzykowski, Włodzimierz Lubański, Ryszard Szurkowski, Zofia Żukowska, Janusz Piewcewicz oraz Helena Pilejczyk.
Także PKOl i Klub Fair Play PKOl co roku przyznają Nagrodę Fair Play sportowcom, trenerom, działaczom, kibicom sportowym bądź instytucjom.

- Polski Klub Fair Play ma długą i piękną tradycję. Promuje ideę czystej gry, poszanowania prawa, uprawiania sportu bez jakiejkolwiek dyskryminacji i agresji – w duchu przyjaźni i solidarności. Polski Komitet Olimpijski jest wierny zasadom Międzynarodowego Ruchu Olimpijskiego i Karty Olimpijskiej. Propaguje wartości olimpijskie i prowadzi wiele istotnych działań edukacyjnych. Naszym głównym celem jest szeroka promocja idei fair play oraz promowanie właściwych postaw – nie tylko w sporcie, ale też codziennym życiu. Wierzymy, że fair play jest i będzie ważną sprawą dla nas wszystkich – nie tylko na poziomie deklaratywnym, ale na poziomie konkretnych działań. Tylko wspólna obrona wartości może przynieść oczekiwany efekt – radość z „czystej gry” – podkreśla Andrzej Kraśnicki.

Należy dodać, że PKOl i Klub Fair Play PKOl już wkrótce - po raz 54. - wręczą swoje Nagrody Fair Play. To wyróżnienia przyznawane sportowcom, trenerom, działaczom, instytucjom, dziennikarzom i kibicom sportowym za promowanie zasad uczciwego współzawodnictwa, popularyzację idei olimpijskiej oraz propagowanie humanistycznej postawy podczas sportowej rywalizacji.
– Nagradzamy niezwykłe osoby, dla których olimpijskie wartości, takie jak przyjaźń, szacunek, dążenie do doskonałości i fair play były, są i zawsze będą niezwykle ważne. Jesteśmy przekonani, że poprzez przybliżanie i promocję takich postaw wypełniamy swój edukacyjny obowiązek i misję – podkreśla Andrzej Kraśniki, prezes PKOl.

W roku ubiegłym, zamiast zwyczajowych nagród, za okres 2020 roku zostały przyznane „Wyróżnienia Fair Play PKOl za szczególną postawę i pomoc niesioną w czasie pandemii Covid-19”. Otrzymali je Katarzyna Dulnik wielokrotna reprezentantka Polski w koszykówce, członkini drużyny mistrzyń Europy z roku 1999, Michał Kwiatkowski, jeden z najlepszych polskich kolarzy oraz Anna i Robert Lewandowscy

– Aby zostać mistrzem, potrzeba czegoś więcej niż tylko przekroczenia linii. Mistrz to więcej niż zwycięzca. Mistrz to ktoś, kto szanuje zasady, odrzuca doping i konkuruje w duchu fair play – podkreślał Jacques Rogge, były przewodniczący MKOl.

Belg był pomysłodawcą Młodzieżowych Igrzysk Olimpijskich (Youth Olympic Games) oraz Europejskich Festiwali Młodzieży Europy (European Youth Olympic Festival). To odpowiednio międzynarodowa i europejska impreza dla nastoletnich sportowców rozgrywana na wzór igrzysk olimpijskich.

Rywalizacja w YOG oraz EYOF odbywa się pod olimpijską flagą i obfituje w wiele tradycji olimpijskich. Podczas ceremonii otwarcia zapalany jest znicz, a zawodnicy przed startem biorą udział w ślubowaniu.

– To doskonała okazja, aby nauczyć młodych sportowców, jak ważne są ideały, takie jak uczciwa rywalizacja, szacunek, tolerancja i przyjaźń – zaznacza Jean-Michel Saive, były znakomity tenisista stołowy, siedmiokrotny uczestnik igrzysk olimpijskich, a dziś działacz MKOl.

Obie imprezy to nie tylko szansa na zdobywanie pierwszych szlifów sportowych i realizacja sportowych marzeń, to przede wszystkim edukacja olimpijska, której nieodłącznym elementem jest idea fair play.

W lipcu tego roku młodzi europejscy sportowcy rywalizowali podczas XVI letniej edycji EYOF w Bańskiej Bystrzycy. Festiwal na Słowacji okazał się najlepszy w historii startów reprezentacji Polski. Nasi sportowcy zdobyli łącznie 20 medali (5 złotych, 5 srebrnych i 10 brązowych). Poprzedni najlepszy wynik to 15 medali przywiezionych z Baku w 2019 r.

Podczas dotychczasowych letnich i zimowych edycji EYOF Polacy sięgnęli już po 204 medale. Za rok młodzi sportowcy będą rywalizowali w słoweńskim Mariborze. W styczniu na przedstawicieli zimowych dyscyplin czeka natomiast Friuli-Wenecja Julijska we Włoszech, a w 2024 roku w Gangwon w Korei Południowej odbędą się IV Zimowe Młodzieżowe Igrzyska Olimpijskie.