Śpią przy maszynach, byle tylko złapać oszustów. "Wciąż nie potrafię ich zrozumieć"

Mateusz Puka 12 Marca 2023, 17:30

WP SportoweFakty / Mateusz Puka / Polskie Laboratorium Antydopingowe

• Cały czas szukają sposobów, by przechytrzyć kontrolerów

Będą musieli pracować na trzy zmiany

To w tym miejscu jedna próbka jest dzielona ma 6-7 mniejszych, które potem poddawane są analizie na konkretnych urządzeniach

Aby zdążyć na czas, trzeba będzie pracować także w nocy. Widok prowizorycznych leżanek w laboratorium nie jest zresztą niczym nowym, bo takie sytuacje zdarzały się już podczas innych dużych imprez organizowanych w Polsce, jak choćby Euro 2012. Zresztą praca do późnych godzin wieczornych to dla nich nic nadzwyczajnego.

- To nie jest praca od ósmej do szesnastej i po upływie ustawowego czasu nie można sobie tak po prostu wyjść. W próbkach zachodzą procesy chemiczne, które nie mogą czekać, dlatego każdy badacz musi być przygotowany, że czasem trzeba zostać do późnych godzin nocnych. O ile zamrożony mocz po dostarczeniu do laboratorium może poczekać do rana, to już choćby krew pobrana pod kątem badania paszportu biologicznego nie może być zamrożona. Jeśli transport trafi do nas o godz. 23, to pracownik musi się tym zająć od razu - mówi prof. Dorota Kwiatkowska, dyrektor Polskiego Laboratorium Antydopingowego.

Aby wyniki badań były wiarygodne, liczy się nie tylko doświadczenie, wiedza i ogromny profesjonalizm badaczy, ale także warunki podczas transportu i czas dostarczenia próbki do laboratorium.

Specjalistyczne chromatografy kosztują nawet 2-3 miliony złotych.

Choć specjalistyczne maszyny kosztują dziesiątki milionów złotych, to największą wartością warszawskiego laboratorium są doświadczeni badacze. Pracują na wyjątkowo czułych urządzeniach i wciąż to właśnie oni wykonują tutaj najważniejszą pracę. Codziennie analizują setki chromatogramów, zdjęć i innych danych porównując próbki sportowców z substancjami wzorcowymi substancji zakazanych.

To zupełnie inna praca niż w laboratoriach szpitalnych, gdzie wrzuca się próbkę i aparatura po kilku minutach sama drukuje wyniki z sugestiami, czego jest za dużo albo za mało.

Tak wygląda jeden ze wzorów substancji zakazanych. W tej pracy liczy się nie tylko ogromna wiedza, ale także spostrzegawczość

Poza nieregularnymi godzinami pracy, dochodzi także spora presja. Choćby jeden mały błąd przy interpretacji wyników może zakończyć się zawieszeniem akredytacji WADA i zamknięciem placówki.

WADA ich testuje

Każda próbka sportowca jest analizowana przez dwóch ekspertów. Oczywiście, gdy tylko pojawią się wątpliwości, co do interpretacji, zwoływane jest ich szersze grono. Zdarzają się przypadki, które konsultowane są z ekspertami z innych akredytowanych laboratoriów i WADA, np. interpretację wyników analizy erytropoetyny (EPO). Każdy wynik musi być z kolei zatwierdzony przez dyrekcję laboratorium.

Kilka chłodni jest wypełnionych od góry do dołu próbkami trzymanymi nawet 10 lat od momentu ich pobrania

Kilka lat temu WADA zaleciła wszystkim laboratoriom wymianę aparatury do badania parametrów krwi. Trzydziestu akredytowanym instytucjom nakazano zakup tych samych analizatorów i uruchomienie ich w tym samym dniu. Chodziło o to, by laboratoria w odległych zakątkach ziemi, jak w Bloemfontein, Pekinie czy Warszawie stosowały dokładne te same metody, a wyniki uzyskane w różnych laboratoriach mogłyby być ze sobą porównywane.

Poszukiwania odpowiedniego mleka

Zanim jednak do tego dojdzie, aż do wydania ostatecznego wyniku każda próbka przechodzi długą drogę i jest badana pod kątem tysięcy zakazanych związków chemicznych na kilka różnych sposobów.

EPO to substancja, którą jest dość trudno wykryć w organizmie. Eksperci, którzy badają próbki pod kątem tej substancji mają w Warszawie bardzo komfortowe warunki

Na najważniejszej maszynie przyklejona jest z kolei ściągawka dla badaczy, która śmiało może być uznana za symbol tego miejsca - wydruk idealnej próby z wykrytą erytropoetyną.

- Takie badanie jest wyjątkowo skomplikowane, bo w tym procesie liczy się każdy szczegół, jak choćby odpowiednie rękawiczki, jakość wody, a nawet odpowiednie... mleko, które traktowane jest jako podstawowy odczynnik. Każdy z tych elementów może utrudnić wykrycie EPO. Zajęło nam naprawdę sporo czasu, zanim trafiliśmy na idealne odczynniki. Pamiętam, że długo musiałam się tłumaczyć, dlaczego laboratorium antydopingowe zamawia tyle mleka i akurat tego z Gostynia - dodaje Kwiatkowska.

Badają... szpinak

Laboratorium to jednak także idealne miejsce do badań naukowych. Ostatnio obiektem zainteresowań badaczy stał się... szpinak, który może okazać się kolejną naturalną substancją mogącą mieć wpływ na poprawę osiągnięć sportowców. Pierwszą i najbardziej znaną jest mak, a sportowców się ostrzega, iż jedzenie go niekiedy sprawia, że w ich organizmie może pojawić się zbyt duże stężenie morfiny.

Dyrektor PLAD, prof. Dorota Kwiatkowska ma się czym pochwalić. Gigantyczne laboratorium zajmuje dwie kondygnacje gigantycznego hangaru. Pracownikom nie brakuje tam niczego

Robią wszystko, by utrudnić pracę

Co do zasady, do laboratorium nie mają wstępu osoby postronne, a wyjątek stanowi procedura badania próbki B. Sportowiec za powtórną kontrolę płaci tysiące euro, a w pakiecie dostaje prawo do przypatrywania się osobiście całej procedurze.

- Mieliśmy kilka przykrych doświadczeń ze sportowcami, którzy nie mogli się pogodzić z wykryciem substancji zakazanych w ich próbce i podczas badania próbki B zachowywali się fatalnie. Krzyczeli, chodzili krok w krok za naszymi pracownikami i robili wszystko, by ci popełnili błąd. Zgodnie z przepisami taka osoba jest automatycznie wykluczana z procedury badania próbki i za niewłaściwe zachowanie może ponieść dodatkowe sankcje dyscyplinarne - dodaje prof. Kwiatkowska.

Jeden procent ryzyka śmierci

Choć agencje antydopingowe wydają się ciągle pozostawać w tyle za pomysłowymi oszustami, to metody nieuczciwych sportowców wcale nie są bardzo wyrafinowane.

Niektóre maszyny są tak głośne, że zostały umieszczone w specjalnych pokojach

Zresztą nawet dziś wykrywane są zarówno substancje zakazane, jak i substancje monitorowane, czyli takie, które są obserwowane i niedługo mogą trafić na listę zakazaną.

Aby już więcej nie dać się przechytrzyć, WADA podpisała niedawno porozumienie z jednym z globalnych producentów leków, by ten już w fazie badań klinicznych dostarczał testowane substancje, które mogą być z powodzeniem stosowane przez nieuczciwych sportowców. Wszystko po to, by tym razem nie było sytuacji, że niektóre substancje zostaną odkryte przez badaczy antydopingowych kilka czy kilkanaście lat później, niż zrobią to sportowcy ze swoimi sztabami.

- Pracuję już tutaj wiele lat, ale wciąż nie potrafię zrozumieć, dlaczego sportowcy gotowi są ryzykować własne życie. Przy najbardziej toksycznych ze stosowanych substancji jest niemal pewne, że w niektórych przypadkach ich spożycie zakończy się przedwczesną śmiercią - mówi Kwiatkowska. - Zakazane substancje rujnują organizm w stopniu, który trudno sobie wyobrazić. To nie przypadek, że Lance Armstrong zachorował na raka. Jeśli ma się wrodzone predyspozycje, to przyjmowanie substancji zakazanych, choćby przez krótki czas, może zakończyć się nowotworem - przyznaje dyrektor laboratorium.

Mateusz Puka, dziennikarz WP SportoweFakty

O pracy kontrolerów POLADA i sposobach sportowców na uniknięcie kontroli pisaliśmy TUTAJ.

Czytaj więcej:
Legenda ma propozycję dla PZM
GKM długo nie odda zawodnika?

Jeżeli chcesz być na bieżąco ze sportem, zapisz się na codzienną porcję najważniejszych newsów. Skorzystaj z naszego chatbota, klikając TUTAJ.