Ligowego leksykonu odsłona siódma

Stefan Smołka 22 Listopada 2015, 09:00

/ Na zdjęciu: zawody żużlowe sprzed lat (fotografia poglądowa)

To był czas dominacji Gorzowa (DMP 1973 i 1975), Częstochowy (DMP 1974), powolny kres świetności Rybnika i Świętochłowic, dużych kłopotów żużlowej Bydgoszczy, początek wzrastania Zielonej Góry, stopniowy renesans dołującego od 1964 roku Leszna. Dużo o tym okresie mówi przywołanie nazwisk głównych aktorów, występujących wówczas w polskich ligach, choć w wielu przypadkach były to gasnące już powoli gwiazdy światowego żużla. Zabrakło w ligowej młócce jednego z wielkich, Antoniego Woryny, który jako jedyny Polak w tych latach podbijał żużlową Anglię, przecierał mocno później uczęszczane szlaki, pojawiał się w Holandii, a także w Australii i na Nowej Zelandii.

Nienaganna sylwetka Edwarda Jancarza w akcji

Był to niestety również czas tragicznych zdarzeń z ofiarami w ludziach. W owym trzyleciu śmierć poniosło kilku żużlowców, kilku innych upadało ciężko, ale wracało potem do speedwaya, kilku jednak ze zdruzgotanym zdrowiem musiało zakończyć kariery. Wśród tych ostatnich znaleźli się coraz lepszy Antoni Masłowski (upadł w eliminacji IMP'73 w Toruniu) i Zygmunt Pytko (Pytka - w oryginalnej metryce), rzec by można - ofiara Złotego Kasku. Solidnym zawodnikiem był Jacek Gierzyński z Częstochowy. Niestety - upadek w 1975 roku, kontuzja kręgosłupa, wózek inwalidzki - to ryzyko jest wpisane w słowo żużel.

Śp. Gerard Stach - niespełniona nadzieja opolskiego żużla

Do wysokiego wyczynu po groźnym wypadku powrócił Piotr Pyszny, a dwa razy przejechał się po nim "czołg" na torze rybnickim, jesienią 1973 w finale IMP i wiosną roku następnego we wspomnianym dramatycznym meczu z Włókniarzem (wtedy w szpitalu wylądowali Jerzy Gryt, Andrzej Tkocz, Zenon Urbaniec i tenże Pyszny - krótko przed swą maturą). Wyjątkowym twardzielem okazał się Andrzej Tkocz, ówczesny lider górników z Rybnika. Najpierw miał ten incydent kwietniowy z Częstochową, kiedy to uciekł wiozącym go na zabieg pielęgniarkom na urazówce szpitala przy Rudzkiej w Rybniku. Był w świetnej formie, celował w MŚ. Niespełna trzy miesiące później Andrzej Tkocz na treningu w Slanym po starciu z Ryszardem Fabiszewskim miał tak pogruchotaną dłoń, pozrywane nerwy, że czeski chirurg rozważał amputację części dłoni. Rybniczanin z kawałkiem sezonu stracił większość szans w rundach MŚ i rozgrywkach Złotego Kasku 1974, o czym do dziś wspomina z rozżaleniem. Na Złotym Kasku w Gorzowie ciężko upadł i długo potem pauzował, wspominany już w tych smutnych akapitach Zenon Urbaniec, kolejny reprezentant Włókniarza.

Symbolicznym wyrazem końca epoki dominacji rybnickiej (w 1972 ostatni tytuł DMP dla ROW-u; w 1973 ostatni tytuł IMP dla rybniczanina) pozostaje fakt, iż najlepszymi spośród wychowanków rybnickiej szkoły żużla (doskonałe opanowanie motocykla, waleczność, determinacja) byli w tych latach Henryk Glucklich (Polonia Bydgoszcz) i Józef Jarmuła (Włókniarz Częstochowa). W samym Rybniku Wyglenda (z kłopotami zdrowotnymi) i Gryt (po ciężkiej kontuzji) byli już na fali opadającej swych karier. Na czoło słabnącej sekcji wysuwali się Andrzej Tkocz, Piotr Pyszny, Jerzy Wilim i, porywający momentami, najstarszy spośród nich, Antoni Fojcik. To okazało się za mało. Szeroko rozumiane górnictwo (niestety kosztem żużla) wchodziło w święcący triumfy futbol (sukcesy "orłów" Kazimierza Górskiego lat 1972-74), marniej w Rybniku było z zaopatrzeniem w sprzęt i procesem szkolenia, mimo wciąż dużego naboru wśród młodych. To sprzyjało rozmaitym nieformalnym układom, którym "honorowy" już prezes Tadeusz Trawiński przeciwdziałać nie był w stanie. Tak upadała potęga żużlowego Rybnika.

Całkiem niezależnym bytem w siódmym tomie leksykonu jest kontynuacja znakomitego skądinąd pomysłu na książkę w książce, czyli dalsza część Ligowej Parady Drużynowej, będącej jedyną w swoim rodzaju kompletną prezentacją poszczególnych ośrodków żużlowych, od samego początku rozgrywek ligowych aż po dzień dzisiejszy - w alfabetycznej kolejności. Po Bydgoszczy (tom V i VI), Bytomiu, Chodzieży, Czeladzi (trudno uwierzyć, ale tam też kopcił gorący żużel) i Częstochowie, Daugavpilsie i "niecałym" (w tomie VI) Gdańsku przyszedł czas na dokończenie prezentacji zawodników z Wybrzeża (także tych z Gdyni), szczytnych tradycji Gniezna, wreszcie niezwykle bogatej karty żużlowego Gorzowa - aż do sensacji mistrzowskiego sezonu 2014. Dalej będziemy mieć pewnie na tapecie waleczny Grudziądz, słabe Katowice, dużo lepsze Kraków i Krosno, najlepsze Leszno, ambitny Lublin, niezatapialną Łódź itd. Tak się składa, że wiele żużlowych miast lokuje się w drugiej połówce alfabetu - Ostrów, Piła, Poznań, Rawicz, Rzeszów, Śrem, Świętochłowice, Tarnów, Toruń, Warszawa, Wrocław, Zielona Góra. Na ich kolej oczekujemy z utęsknieniem.

Dziś dziękujemy, gratulujemy autorowi i wydawcy kolejnego świetnego tomu. Wielu sił i końskiego zdrowia oraz niesłabnącego entuzjazmu w wypełnianiu białych plam z żużlowej przeszłości życzymy niestrudzonemu red. Wiesławowi Dobruszkowi.

Stefan Smołka

KUP BILET NA 2024 ORLEN FIM Speedway Grand Prix of Poland - Warsaw -->>