Grzegorz Drozd: Bez zarostu (felieton)

Grzegorz Drozd 10 Stycznia 2016, 15:30

WP SportoweFakty / Jarosław Pabijan / Na zdjęciu: Greg Hancock na prowadzeniu

Greg Hancock ma 45 lat i jest aktualnym indywidualnym wicemistrzem świata. Nikt w tym wieku nie dokonał podobnego wyczynu. Ale to nie koniec rekordów "Herbiego" pod względem metryki. Hancock już w 2011 roku został najstarszym mistrzem świata. Trzy lata później jeszcze bardziej wyśrubował wynik. Amerykanin po czterdziestce łącznie zdobył aż 4 medale! Najgorszą pozycję - tuż za podium - zajął w 2013 roku, kiedy to w środku sezonu mocno poturbował się w trakcie ligowego meczu na bydgoskim torze i mozolnie wracał do pełni formy. Nie zwalnia tempa Nicki Pedersen, nie poddaje się Tomasz Gollob, a dopiero co z toru zjechali niepokonani Jason Crump, Tony Rickardsson i Leigh Adams. W czym tkwi sekret długowieczności?

Soda i wino prekursorzy energetyków

Żużel przez wiele lat nie był profesjonalny. Nigdzie poza Anglią do lat 90-tych nie funkcjonowała liga zawodowa. W Szwecji, Polsce, czy ZSSR żużel był często bardziej młodzieńczą przygodą niż sposobem na długoletnie życie w dobrobycie. Dlatego kariery rzadko trwały dłużej niż do trzydziestego roku życia. Pieniądze nie były duże, rozgrywki ubogie, a zawodnicy pod względem przygotowania fizycznego mieli ogromne braki. Nadwaga i brak motoryki były nagminne u wszystkich, łącznie z pół zawodowcami z Anglii. Pół zawodowcami, bo mało kto mógł pozwolić sobie na życie z jazdy na żużlu i w przerwie zimowej trzeba było pójść do pracy. W zawodowej lidze brytyjskiej zarobki stanowiły stawki zdobyte za punkt, natomiast w Polsce oprócz gratyfikacji za zdobycze punktowe kluby przyzakładowe zatrudniały fikcyjnie zawodników. Nie było sponsorów i kontraktów reklamowych. Światowe koncerny dopiero powstawały, a w Polsce prywatna działalność gospodarcza była sparaliżowana przez ustrój.

• Grzegorz Drozd: Bezpańskie psy

Wszystko zaczęło się zmieniać na przełomie lat 60. i 70. W 1964 roku powstał system satelitarny INTELSAT, a igrzyska w Tokio (68) były już transmitowane na całym świecie. Rok później (69) została przeprowadzona pierwsza transmisja telewizyjna z finału światowego na żużlu. Na szklanym ekranie regularnie zaczęły pojawiać się transmisje z zawodów żużlowych. Reklamy nabrały globalnego charakteru, a pierwszymi żużlowcami posiadającymi własnych sponsorów zostali Ivan Mauger, Ole Olsen i Peter Collins. Czarne skóry bez nalepek sponsorów, które dominowały jeszcze w latach sześćdziesiątych powoli ustępowały kolorowym kombinezonom przyozdobionym w pstrokate naszywki sponsorów. Mauger podpisał lukratywny kontrakt z francuskim koncernem winiarskim, a z kolei Ole Olsen z producentem napojów. Petera Collinsa wspierał producent oleju oraz Harry Weslake - konstruktor silnika, który zrewolucjonizował światowy speedway. Umowy współpracy z producentami silników to odrębny bardzo ciekawy rozdział.

W latach 60-tych dominował silnik ESO. W 1968 roku pierwszy swój kontrakt firmowego jeźdźca Jawy podpisał Ivan Mauger i był to przełomowy moment w historii żużla. - Każdej zimy przyjeżdżałem do Czechosłowacji i wybierałem sobie na początek pięć motocykli, a później podstawiono mi 10 maszyn - opowiada Mauger. - Kontrakt Maugera był epokową sprawą. Dotąd każdy z nas niezależnie czy to finalista mistrzostw świata, czy też średniak ligowy posiadał po jednym bądź góra po dwa motory - mówi Colin Pratt. Mauger wytyczył nowe ścieżki, a jego kariera nabrała zupełnie innego wymiaru. Własny tuner, mechanicy, cały garaż motocykli, starty w różnych krajach. W jego ślady szli inni z Ole Olsenem na czele, co przełożyło się na długie lata dominacji najlepszych. - Sprawa była prosta: żużel dawał mu spore profity i był dla Maugera świetnym biznesem, dlatego Ivan wszystko podporządkowywał temu, aby jak najdłużej z niego korzystać. Tak w skrócie można podsumować temat - dodaje Pratt. Sęk w tym, że na razie były to jednostki. Milionerem nie można było zostać bazując wyłącznie na startach na torach brytyjskich, a mistrzem świata mógł zostać tylko jeden. Taka sytuacja utrzymywała się przez lata osiemdziesiąte.

Hans Nielsen i Erik Gundersen szpanowali opowieściami o kontraktach reklamowych z markami samochodów, producentem obuwia, czy odzieży sportowej, ale im dalej w las to niewiele się zmieniło w stosunku do poprzednich lat. - Nielsen i Gundersen to były mega gwiazdy, a my byliśmy drobnymi wyrobnikami. Gdy w 1990 roku postanowiłem, że zaatakuję pozycję Duńczyków i powalczę o tytuł mistrza świata uprosiłem lokalnego dealera samochodów, żeby mi dołożył na zakup sprzętu, a byłem przecież czołowym, zawodnikiem na świecie. Finał w Bradford wygrałem, ale na zimę... musiałem pójść do pracy. Żużel w dalszym ciągu nie był dochodowy - mówi Per Jonsson. Szwed się nie mylił. Uwielbiani przez wszystkich kibiców żużlowych w latach 80. showmani Kelly i Shawn Moranowie po zakończeniu kariery nie mieli pieniędzy i zaczęli dorabiać naprawiając dachy. Problem słabych zarobków dotyczył zwłaszcza zawodników z innych kontynentów niż Europa, którzy musieli wyjeżdżać daleko od domu, aby uprawiać regularnie speedway i musiało im się to opłacać. - Gdy Phil Crump zszedł do granicy średniej około dwa na bieg, co dalej było świetnym wynikiem momentalnie zrezygnował z ligi brytyjskiej w 1985 roku i wolał pilnować rodzimego interesu związanego ze sprzedażą cytrusów, a przecież mógł się jeszcze ścigać z powodzeniem przez kilka następnych sezonów. Takich przypadków nie brakowało, czego dowodem był Dennis Sigalos, Bobby Schwartz, Scott Autrey, czy John Titman. Żużel w dalszym ciągu przypomniał bardziej młodzieńczą przygodę z motocyklem w tle, niż dorosły poważny biznes.

Wyprzedzić epokę

Rick Miller w 1992 roku był jednym z liderów Coventry Bees, reprezentacji USA i obok Sam Ermolenki i Ronniego Correya awansował do finału indywidualnych mistrzostw świata we Wrocławiu, a mimo tego na wiosnę w nowym sezonie po Millerze pozostało tylko wspomnienie. - Ricka od zawsze ciągnęło do wielkiego świata, filmu i mediów. Jeszcze w trakcie kariery zapuszczał się w meandry show biznesu. Był modelem i pozował do reklam. Z drugiej strony żużel nie mógł zaoferować mu zbyt wiele. Jazda na motocyklu, to była przygoda młodego chłopaka, który marzył żeby pójść w ślady Bruce'a Penhalla. W lidze brytyjskiej przejeździł 10 sezonów i odstawił kolorowego GM-a. Zarobki w brytyjskiej lidze spadały i za chlebem coraz częściej trzeba było tułać się za Żelazną Kurtynę. Te wszystkie okoliczności powodowały, że nawet tak zdolni zawodnicy Josh Larsen czy Chris Manchester bardzo szybko rezygnowali z profesjonalnej kariery żużlowca.

- Lata 90. były bardzo trudne dla Amerykanów i Australijczyków. Siła europejskiego żużla przesuwała się na Wschód, co wymagało od nas jeszcze większego zaangażowania, mobilizacji i wysiłku. Oprócz startów na Wyspach coraz częściej musieliśmy wyjeżdżać do innych krajów. Normalnością i codziennością stało się, że we wtorki jesteśmy w Szwecji, a w niedziele w Polsce - mówi Greg Hancock. - Pieniędzy w tamtych czasach nie było za wiele. Grand Prix od początku, to było więcej nakładów niż korzyści. Promotorzy na Wyspach coraz mniej płacili, a Polska to było Eldorado dla wybranych. Ja, Billy, czy Leigh byliśmy beneficjentami otwarcia polskiego rynku dla obcokrajowców, ale reszta chłopaków polskie pieniądze widziała rzadko albo wcale. Należeliśmy do czołówki światowej, niby mieliśmy wielu sponsorów, ale to wszystko była drobna pomoc ludzi, którzy prowadzili drobne interesy, lubili żużel bądź nas osobiście - przyznaje Hancock, który do spółki z Billym Hamillem, druhem i kumplem z Dudley Wood dokonali przełomu. - Od początku kariery starałem się być profesjonalny. Gdy byłem młody i rozpoczynałem profesjonalną karierę w Europie znakomity angielski żużlowiec i mój kolega po fachu Phil Collins napisał mi 10 podstawowych rad, jak mam zachowywać się w szarej żużlowej codzienności - opowiada Hancock.

Wśród wytycznych były ciekawe wskazówki mówiące o tym, aby Greg systematycznie i ciężko pracował, odżywiał się zdrowo, unikał fast-foodów, oszczędzał pieniądze, inwestował w sprzęt, szanował kibiców, wyznaczał cele, nie szarżował na ciężkich torach, a jeden z bardzo ciekawych punktów brzmiał tak: Nie zachowuj się jak primadonna w stosunku do promotorów, kibiców, wyglądaj schludnie i bądź zawsze ogolony. Pamiętaj, że jak cię widzą tak cię piszą. Młody, dobrze wyglądający, z zadbaną i ułożoną fryzurą oraz ogolony mężczyzna, to sygnał dla sponsorów, że to solidny i odpowiedzialny partner w biznesie. Kto będzie chciał inwestować swoje pieniądze w kogoś, kto nie wygląda wiarygodnie - tłumaczył przyszłemu mistrzowi świata Collins.

Ciąg dalszy artykułu na drugiej stronie.