Rocznica śmierci Tomasza Mackiewicza. Dominik Szczepański: przez 8 lat wszyscy się z niego śmiali

Krzysztof Gieszczyk 25 Stycznia 2019, 08:05

Facebook / Na zdjęciu: Tomasz Mackiewicz

Bez przesady można powiedzieć, że tą sprawą żyła cała Polska. Rok temu w styczniu wejście na szczyt Nanga Parbat (8126 m) Tomasza Mackiewicza i Elisabeth Revol zakończyło się powodzeniem. Niewiele osób zainteresowałoby się tym wyczynem, gdyby nie dramat podczas zejścia. Francuzka i Polak nie byli w stanie samodzielnie opuścić szczytu, rozpoczęła się rozpaczliwa akcja ratunkowa.

Spod K2 w Karakorum ruszyła na pomoc grupa z Narodowej Wyprawy Zimowej. Denis Urubko i Adam Bielecki po nocnej, rekordowo szybkiej wspinaczce, dotarli na 6000 m do Revol i pomogli jej zejść. Tomasza Mackiewicza nie udało się uratować, nie pozwoliła na to pogoda. Jego siódma wyprawa na Nangę okazała się ostatnią. - Cała akcja była cudem, że się odbyła - powiedział Dominik Szczepański, podróżnik i dziennikarz, autor książki "Czapkins. Historia Tomasza Mackiewicza".

• Anna Solska-Mackiewicz: Spotkam się z Nangą

Przed pierwszą wyprawą na Nanga Parbat w 2010 roku Tomek i Marek Klonowski (wspinaczkowy partner Mackiewicza - dop. red.) wysłali maila do Artura Hajzera (był szefem programu Polski Himalaizm Zimowy). Zadali pytania, co mają robić, bo ruszają pierwszy raz w Himalaje. Odpisał im w czterech punktach, m.in. zrobić kurs tatrzański zimowy, pojechać na ośmiotysięcznik w lecie, na siedmiotysięczniki, a dopiero potem przymierzyć się do Nangi. Mackiewicz był górskim naturszczykiem, a żeby pojąć, czemu wyjechał w góry, trzeba prześledzić całe jego życie.

Od momentu, kiedy opuścił dom, wiedział że musi sobie radzić samemu. Był skazany tylko na siebie, kiedy leczył się w ośrodku Monaru z uzależnienia od heroiny. Pojechał samotnie do Indii autostopem, potem rowerem do Bangladeszu, wrócił z groszami w kieszeni. Tomek był człowiekiem, który nienawidził ograniczeń. Jak mu się powiedziało "nie rób tego", to on to robił na przekór. Łamał przepisy, zbierał dużo mandatów, a kiedy go denerwował system, to chciał go pokonać. Podobnie było ze wspinaniem. Kiedy pierwszy raz pojechali z Markiem na Nangę, to nie mówili, że ją zdobędą. Pojechali na rekonesans. Poszło im źle podczas pierwszych dwóch wypraw, dopiero trzecia coś zmieniła, bo przekroczyli 7 tysięcy metrów. Marzenie, żeby zdobyć ośmiotysięcznik, zaczęło się krystalizować. To już nie są czasy tradycyjnej drogi himalaisty: jeśli czegoś nie zrobiłeś w Tatrach, to nie masz czego szukać w wysokich górach. Tomek uczył się wspinania w Himalajach.

To dobra droga zdobywania nauki?

Historia Tomka pokazuje, że Nanga Parbat zdobywało zimą 30 wypraw, a drugie zimowe wejście w historii należy do Polaka. Od kilkudziesięciu lat wielu wybitnych himalaistów próbowało zdobyć szczyt i nic im nie wychodziło: Denis Urubko, Maciej Berbeka, Simone Moro i wielu innych. Udało się Mackiewiczowi. Bezpieczniejsze na pewno jest założenie bazy z ubezpieczeniem i zapleczem, ale Tomka to nie interesowało. On nie był standardowym himalaistą.

Czy Vanessa O'Brien - amerykańska wspinaczka - miała rację, kiedy zarzucała Denisowi Urubce i Adamowi Bieleckiemu zaprzestania poszukiwań Tomka, po uratowaniu Elisabeth Revol?

Tę wypowiedź trzeba chyba traktować jako niepoczytalność. Z Vanessą była taka sytuacja, że przed ostatnią wyprawą dołożyła Tomkowi jakieś pieniądze. Możliwe, że doszły do tego wszystkiego emocje. Tomek jeździł początkowo za swoje, podczas czwartej wyprawy dostał wsparcie sprzętowe brytyjskiej firmy outdoorowej Rab, ale poza tym zbierał finanse dzięki akcjom crowdfundingowym. Adam Bielecki opowiadał po tej akcji, że czasami ma wrażenie, jakby ludziom się wydawało, że poszli szukać kogoś z latarkami w lesie. Oni się wspinali kilometr w górę po starych linach poręczowych w lodowej rynnie Kuluaru Kinshofera w nocy. Musieliby wejść na 7300 m, czyli pokonać 2300 m przewyższenia, w warunkach zimowych, gdzie większość z tych 30 wypraw nie dotarła nigdzie tak wysoko.

I jak mieliby wtedy pomóc Mackiewiczowi? Wydaje się to niemożliwe.

Bielecki opowiadał: wyobraź sobie, że masz nieprzytomnego kolegę i musisz go przenieść 100 m we dwóch. Oni tymczasem musieliby po bardzo niebezpiecznym terenie, wśród szczelin i seraków, znieść człowieka 2 kilometry w dół.

Dominik Szczepański, autor książki o Tomaszu Mackiewiczu (fot. Michał Dzikowski)

Jeśli została skrytykowana, to dlatego, że wypowiadali się ludzie nie mający pojęcia o wspinaniu. Tomek na szczycie powiedział jej, że nic nie widzi, zachorował na ślepotę śnieżną. Miał problemy z oddychaniem. Elizabeth sprowadziła go 800 m w dół w nocy po trudnym terenie, a potem siedziała z nim do rana. Poszła następnie bezskutecznie szukać namiotu, wróciła do Mackiewicza, wyciągnęła go na chwilę ze szczeliny, żeby choć na moment ogrzał się w słońcu. Zabezpieczyła Tomka, a potem zaczęła schodzić. Zostawiła plecak, włożyła nogi swojego partnera do środka, zostawiła mu też ciepłe rękawiczki. Wierzyła, że to go uratuje, bo dostała informację, że helikoptery nie podejmą dwóch osób z tej wysokości. Ona schodząc chciała uratować Tomka. Nie wyobrażam sobie, że można kogoś oskarżać, nie będąc w takiej sytuacji.

A miał pan kiedykolwiek przeczucie, że Revol próbuje się wybielić i przedstawić swoje zachowanie w lepszym świetle niż było w rzeczywistości?

Nie. Prześledziłem jej relację wspinaczkową z Tomkiem. Był to głęboki i ciekawy związek. Elisabeth jest zawodowym sportowcem. Od dziecka ćwiczyła gimnastykę, jest nauczycielką WF-u, kilkanaście lat temu zaczęła się wspinać. Byłem u niej w domu, wiem, jak się odżywia, tam nie ma miejsca na nic, co nie kojarzy się ze sportem. Wybrała przy tym górskiego naturszczyka, który nie zawsze prowadził się świetnie.

Z jakiegoś powodu wracali do siebie przez 3 lata i razem się wspinali. Zauważmy, że pochodząc z różnych środowisk, bardzo się lubili. Wszystko potrafili przegadać i w końcu decydowali razem. Elisabeth opowiadała, że Tomek pokazał jej pewną mistyczną relację z górą. Opowiadał jej także o duchu zamieszkującym górę. Śmiała się trochę z tego, ale widziała, jak Nanga oddziałuje na Tomka. Mogła mu zaufać i widziała, że jest dobrym człowiekiem.

Nie możemy winić Revol za losy Tomasza Mackiewicza. Czemu część środowiska alpinistycznego tak łatwo obwiniała Adama Bieleckiego i Artura Małka za Broad Peak z 2013 roku? Wtedy na szczyt weszli wspólnie z Maciejem Berbeką i Tomaszem Kowalskim. Grupa rozdzieliła się już podczas wchodzenia, dwaj ostatni zmarli podczas zejścia, a jako winowajców wskazano Bieleckiego i Małka. Dlaczego w jednej wyprawie od razu uznajemy, że nie dało się nic więcej zrobić, a w drugiej szukamy odpowiedzialnych?

Hmmm, dobre pytanie. Wydaje się, że chodzi o dwie rzeczy: nieznajomość tematu...

... ale Bieleckiego nie krytykowali tylko laicy, żeby wymienić Ryszarda Gajewskiego, Macieja Pawlikowskiego i Annę Czerwińską. To są w historii polskiej wspinaczki wielkie nazwiska.

To może chodzi o emocje, bo Pawlikowski i Gajewski długo byli związani z Berbeką, pochodzili z Zakopanego, razem pracowali. Na Broad Peaku się rozdzielili, tu do końca Elisabeth i Tomek byli razem. Adam i Artur w 2013 roku zeszli o własnych siłach, tu Francuzka musiała być ratowana. Może chodzi o to, że nie znając dobrze historii wspinaczki, nigdy nie będąc w takich warunkach, próbujemy sobie uprościć te sytuację: oni dali sobie radę, więc są winni, czego nie można powiedzieć o Revol i Nanga Parbat. Łatwo jednak, bez znajomości alpinizmu, wydać fałszywy osąd.

Mówiono, że Bielecki zmazał swoje winy z Broad Peaku akcją ratunkową na Nanga Parbat. Miał co zmazywać?

Nie. Kiedy Adam tam szedł, zastanawiałem się nad jego sytuacją. Internetowi hejterzy mogli myśleć, że Bielecki jest bez wyjścia, bo gdyby nie poszedł - zarzucaliby mu, że nie podjął akcji. A kiedy poszedł, no to zmazał winę z Broad Peaku. Niezależnie od przeszłości, i tak ruszyłby Tomkowi i Elisabeth na pomoc. Byli najlepiej zaaklimatyzowani z Denisem, byli najszybsi, znali tę ścianę. I bardzo chcieli pomóc.

Na drugiej stronie dowiecie się, co Tomasz Mackiewicz obiecał mieszkańcom pakistańskich wiosek, czemu uważał Simone Moro za kłamcę i dlaczego musiał tłumaczyć się przed wojskiem oraz policją.